Deze vertaling bevat nog niet de wijzigingen die zijn gemaakt sinds 2021-11-18 in het originele Engelstalige artikel.

Je zou kunnen kijken naar deze wijzigingen. Lees ook de handleiding voor vertalingen voor informatie over het onderhouden van vertalingen van dit artikel.

Hommeles in Den Haag

Juni 2001

Europeanen hebben energiek en met succes de pogingen om softwarepatenten te introduceren weerstaan. Een nieuw verdrag echter, dreigt ontwikkelaars in Europa en andere landen te onderwerpen aan softwarepatenten in de VS. Het probleem blijft niet beperkt tot programmeurs; allerlei auteurs worden geconfronteerd met nieuwe gevaren. Zelfs de censuur van diverse landen kan wereldwijd effect hebben.

Het Haagse verdrag gaat niet over patenten, noch over auteursrecht of censuur maar het heeft daar wel invloed op. Het gaat over jurisdictie, en hoe een land om moet gaan met gerechtelijke uitspraken van een ander land. Het uitgangspunt is zinnig: wanneer iemand je auto in Frankrijk aanrijdt of het contract met een Frans bedrijf opzegt dan kun je ze in Frankrijk een proces aandoen en de gerechtelijke uitspraak van kracht laten worden in het land waar hij leeft (of zijn bezittingen heeft).

De overeenkomst wordt problematisch wanneer het uit wordt gebreid met de verspreiding van informatie — want informatie gaat nu ongehinderd door alle landen. (Het Internet is slechts één wijze waarop dit gebeurd). Het gevolg hiervan is dat je vervolgd zou kunnen worden voor de informatie die je verspreidt in welk land dan ook dat deze overeenkomst tekent en dat je eigen land de uitspraak zal uitvoeren.

Wanneer je bijvoorbeeld een softwarepakket uitbrengt in Duitsland (vrij of niet) en mensen in de VS maken er gebruik van dat zou je aan kunnen worden geklaagd voor overtreding van één of ander absurd Amerikaans softwarepatent. Dat gedeelte zit niet in het verdrag — dat zou nu ook al kunnen gebeuren. Maar op dit moment kun je de uitspraak negeren omdat je veilig in Duitsland zit en dat weet de houder van het patent. Met de Haagse overeenkomst zou de Duitse rechtbank gedwongen worden om de Amerikaanse uitspraak gestand te doen. Oftewel, alle softwarepatenten van alle landen binnen deze overeenkomst zijn dan van kracht. Het heeft dan geen zin om softwarepatenten tegen te gaan in Europa, wanneer ze uit de VS, Japan of Egypte ook gelden.

Maar het patentrecht is niet de enige wet die chaos zou kunnen veroorzaken onder dit verdrag. Veronderstel dat je een column schrijft waarin je je kritisch uitlaat over een publiek persoon. Wanneer een kopie daarvan in Engeland wordt gelezen zou iemand je kunnen vervolgen onder de strenge wetten op smaad die daar gelden. Wellicht dat jouw land je je vrijheid van meningsuiting geeft maar onder deze overeenkomst betekent dat dan nog niet dat je daarmee veilig bent.

Of stel je publiceert een prijsvergelijking van jouw produkt met die van een concurrent. Wanneer dit in Duitsland wordt gelezen, waar advertenties met prijsvergelijkingen niet zijn toegestaan, zou je in Duitsland vervolgd kunnen worden en de uitspraak zou worden uitgevoerd, waar je je ook bevindt. (Ik heb intussen vernomen dat deze wet in Duitsland veranderd zou zijn. Maar dat maakt voor het principe niet uit — ieder land zou een dergelijke wet kunnen hebben en sommige andere Europese landen hebben hem misschien nog).

Of stel je publiceert een parodie. Wanneer dat in Korea wordt gelezen kun je daar worden vervolgd omdat Korea geen recht op parodiëren heeft. (Na het uitkomen van dit artikel heeft het Koreaanse hooggerechtshof dit recht wel erkend maar ook hier gaat het om het principe.)

Stel je hebt politieke overtuigingen die een bepaalde regering verbiedt. Je zou vervolgd kunnen worden in dat land en de uitspraak zou uit worden gevoerd in het land waar jij woont.

Recentelijk werd Yahoo vervolgd in Frankrijk omdat ze links hadden naar sites die Nazi-spullen verkochten, wat in Frankrijk verboden is. De Franse rechter bepaald dat Yahoo Frankrijk deze links moest blokkeren. Yahoo stapte vervolgens naar de Amerikaanse rechter met de eis dat de Franse uitspraak niet van kracht zou zijn op de Amerikaanse tak van het bedrijf.

Het zal je misschien verbazen dat verbannen Chinese dissidenten Yahoo hierin steunden. Maar ze wisten waar ze mee bezig waren — hun democratische beweging staat of valt met de uitspraak in deze zaak.

Nazisme is namelijk niet de enige politieke stroming die in sommige landen verboden is. Kritiek leveren op de Chinese regering is ook verboden — in China. Wanneer een Franse uitspraak over Nazisme ten uitvoer kan worden gebracht in de VS, of in jouw land, dan zou een Chinese uitspraak over anti-Chinese uitlatingen hier ook van kracht kunnen worden. (Het zou wel eens de reden kunnen zijn dat China ook meedoet in de Haagse onderhandelingen.) De Chinese overheid kan eenvoudig zijn censuurwetten aanpassen zodat deze onder de overeenkomst vallen; ze hoeven dan alleen individuen (en overheidsinstellingen) het recht te geven dissidente publicaties te kunnen vervolgen.

China is niet het enige land dat geen kritiek duldt op zijn regering; ten tijde van het schrijven van dit artikel procedeerde de regering van Victoria (Australië) om publicatie te verbieden van een boek met de titel “Victoria Police Corruption” (Corruptie bij de Politie van Victoria) met het argument dat het het “gerechtelijk systeem te kijk zet”. Het boek kun je buiten Australië verkrijgen op het Internet. Australië doet ook mee met de Haagse onderhandelingen; en dus zou een Autralische uitspraak om het boek te verbieden, van kracht kunnen worden in andere landen.

Ondertussen worden kritische stukken over de Islam meer en meer gecensureerd door de Egyptenaren, ook een deelnemer aan de Haagse onderhandelingen; ook dit zou van kracht kunnen worden in andere landen.

Amerikanen kunnen zich op het eerste amendement beroepen om zich te vrijwaren van vervolging bij hun uitlatingen. Het verdrag staat toe dat een gerecht de buitenlandse uitspraak verwerpt wanneer dit “in flagrante tegenspraak met het beleid” is. Dat is een streng criterium. Je kunt er dus niet op rekenen dat dit je altijd beschermt. De mate van bescherming wordt daarmee afhankelijk van de rechter die je treft. Het zal je niet beschermen tegen algemene opvattingen over auteursrecht, handelsmerken of softwarepatenten, maar het gerecht in de VS zal het wellicht gebruiken om volledige censuur tegen te gaan.

Dat zal je op het Internet echter niet helpen want je ISP heeft belangen in dat land of de grotere ISPs waarmee hij zaken doet. Een uitspraak over censuur zal dan tegen die ISP worden uitgesproken in het land waar hij belangen heeft — en waar de vrijheid van meningsuiting niet zo hoog staat aangeschreven. De ISP zal hierop reageren door je site te blokkeren. Het Haagse verdrag zal gerechtelijke uitspraken globaliseren maar niet de mensenrechten, waardoor iedere lokale bescherming omzeild kan worden.

Lijkt het vreemd om je ISP een proces aan te doen? Het gebeurt al. Toen de multinational Danone fabrieken in Frankrijk begon te sluiten opende Olivier Malnuit een site, jeboycottedanone.com, om dit aan de kaak te stellen (dit is Frans voor: “ik boycot Danone”). Danone deed hem een proces aan maar ook zijn provider en de domein registreerder voor het “vervalsen van goederen” — in April 2001 volgde een uitspraak die Malnuit verbood de naam “Danone” te gebruiken in de domeinnaam of in de tekst op de site. Nog erger, de registreerder trok de domeinnaam terug nog voordat er een gerechtelijke uitspraak was gedaan.

De reactie van Franse dissidenten is natuurlijk om hun kritiek nu in het buitenland te uiten, net als Chinese dissidenten hun kritiek buiten China uiten. Maar het Haagse verdrag zou het mogelijk maken dat Danone ze overal zou kunnen aanvallen. Dit artikel zou zelfs kunnen worden gemuilkorft via de ISP of de ISP van de ISP.

De gevolgen van het verdrag zijn niet beperkt tot de huidige wetten. Wanneer 50 landen zich realiseren dat hun gerechtelijke uitspraken hun effect kunnen hebben door geheel Noord Amerika, Europa en Azië dan zal dat voldoende verleiding zijn om juist wetten voor dat doel aan te nemen.

Stel bijvoorbeeld dat Microsoft auteursrecht wil laten gelden op programmeertalen en netwerkprotocollen. Ze zouden dan een klein, arm land kunnen benaderen en beloven daar de komende 20 jaar 50 miljoen dollar per jaar uit te geven wanneer dat land een wet zal aannemen die het verbiedt om een computertaal of protocol van Microsoft te implementeren. Er zal zeker een gegadigde zijn. Wanneer je dan iets maakt wat samenwerkt met dat Microsoft produkt kunnen zij een proces aanspannen in dat land en het winnen. Wanneer die rechter je programma zal verbieden, zal dit ook in alle andere aangesloten landen gebeuren, overeenkomstig het Haagse verdrag.

Lijkt dit je onwaarschijnlijk? In 2000 heeft Cisco Liechtenstein onder druk gezet om softwarepatenten te accepteren. Tevens heeft de grootste lobbyist van IBM meerdere Europese landen gedreigd met het stopzetten van investeringen in die landen wanneer ze geen softwarepatenten zouden accepteren. Ondertussen heeft de vertegenwoordiger van Amerikaanse handel Jordanië onder druk gezet om mathematische patenten toe te laten.

Een bijeenkomst van consumentenorganisaties heeft in Mei 2001 aanbevolen om patenten, auteursrecht en handelsmerken buiten het verdrag te houden omdat deze teveel van elkaar verschilden.

Dat is een goede aanbeveling maar lost slechts een deel van het probleem op. Patenten en bizarre uitbreidingen van het auteursrecht zijn slechts twee van vele smoezen die gebruikt worden voor censuur in bepaalde landen. Om het probleem goed op te lossen zouden alle wetten met betrekking tot het verspreiden van informatie buiten het verdrag moeten vallen en alleen moeten gelden in het land van herkomst.

In Europa zullen de mensen die vechten tegen softwarepatenten ook aktief zijn om het verdrag van Den Haag te wijzigen. In de VS wordt het voortouw genomen door het “Consumer Project for Technology”. Voor meer informatie, zie cptech.org.

Vandaag (6 Juni 2001) begint een diplomatiek overleg over de details van het verdrag. We moeten de ministeries en het publiek zo snel mogelijk overtuigen van de gevaren van dit verdrag.


Meer informatie over de problemen met dit verdrag zijn te vinden op: web.lemuria.org.