| 1 |
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/push-copyright-aside.en.html" --> |
| 2 |
|
| 3 |
<!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> |
| 4 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
| 5 |
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
| 6 |
<!--#set var="TAGS" value="essays laws copyright" --> |
| 7 |
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
| 8 |
|
| 9 |
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
| 10 |
<title>De wetenschap moet “het auteursrecht terzijde schuiven” - |
| 11 |
GNU-project - Free Software Foundation</title> |
| 12 |
|
| 13 |
<!--#include virtual="/philosophy/po/push-copyright-aside.translist" --> |
| 14 |
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> |
| 15 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.nl.html" --> |
| 16 |
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
| 17 |
<!--#include virtual="/server/top-addendum.nl.html" --> |
| 18 |
<div class="article reduced-width"> |
| 19 |
<h2>De wetenschap moet het auteursrecht terzijde schuiven</h2> |
| 20 |
|
| 21 |
<address class="byline">door Richard Stallman</address> |
| 22 |
|
| 23 |
<div class="introduction"> |
| 24 |
<p><em>Veel aangedragen argumenten waarom softwarevrijheid universeel zou |
| 25 |
moeten zijn, gelden vaak ook op bepaalde manieren voor andere vormen van |
| 26 |
expressie. Dit artikel past de principes van softwarevrijheid toe op de |
| 27 |
literatuur. Over het algemeen staan zulke kwesties loodrecht op |
| 28 |
softwarevrijheid. We nemen het hier op omdat mensen die geïnteresseerd |
| 29 |
zijn in Vrije Software vaak ook willen weten of deze principes op andere |
| 30 |
gebieden kunnen worden toegepast.</em></p> |
| 31 |
</div> |
| 32 |
|
| 33 |
<p>Het is een onbetwiste waarheid dat wetenschappelijke literatuur er is om |
| 34 |
wetenschappelijke kennis te verspreiden en dat wetenschappelijke |
| 35 |
tijdschriften er zijn om dit te bewerkstelligen. Daaruit volgt dat |
| 36 |
bepalingen die er eventueel zijn over hoe wetenschappelijke literatuur te |
| 37 |
gebruiken er zijn om juist dat doel te bereiken.</p> |
| 38 |
|
| 39 |
<p>De bepalingen die we nu hebben, het auteursrecht, werden vastgesteld in de |
| 40 |
tijd van de drukpers met zijn centrale aanpak van massaal kopiëren. In |
| 41 |
deze gedrukte omgeving beperkten de bepalingen van het auteursrecht alleen |
| 42 |
de uitgevers van de artikelen — door te vereisen dat zij toestemming |
| 43 |
kregen voordat ze een artikel mochten publiceren — en potentiële |
| 44 |
plegers van plagiaat. Dit hielp tijdschriften met het verspreiden van kennis |
| 45 |
zonder daarvoor de wetenschappers of de studenten lastig te hoeven vallen, |
| 46 |
als auteurs of als lezers van de artikelen. Deze regels waren geknipt voor |
| 47 |
dat systeem.</p> |
| 48 |
|
| 49 |
<p>De moderne technologie voor wetenschappelijk publiceren is het WereldWijde |
| 50 |
Web. Welke bepalingen zouden nu het beste de verspreiding van |
| 51 |
wetenschappelijke artikelen en kennis over het web waarborgen? Artikelen |
| 52 |
zouden moeten worden verspreid in een openbaar formaat wat voor iedereen |
| 53 |
toegankelijk is. En iedereen zou het recht moeten hebben deze artikelen in |
| 54 |
een “mirror” onder te brengen, wat betekent de artikelen |
| 55 |
letterlijk, met bronvermelding overnemen en publiceren op een andere site.</p> |
| 56 |
|
| 57 |
<p>Deze bepalingen zouden van toepassing moeten zijn op toekomstige en |
| 58 |
bestaande artikelen wanneer deze in elektronische versie uit worden |
| 59 |
gebracht. Maar het is niet nodig het huidige auteursrechtensysteem te |
| 60 |
veranderen, want dat gaat tenslotte over papieren publicaties en is hier |
| 61 |
niet van toepassing.</p> |
| 62 |
|
| 63 |
<p>Helaas lijkt het erop dat niet iedereen het eens is met de onbetwiste |
| 64 |
waarheid aan het begin van dit artikel. Veel uitgevers lijken te denken dat |
| 65 |
het doel van wetenschappelijke tijdschriften is om artikelen te publiceren |
| 66 |
zodat zij abonnementen kunnen verkopen aan wetenschappers en studenten. Dit |
| 67 |
noemt men ook wel “het verwarren van doel en middelen”.</p> |
| 68 |
|
| 69 |
<p>Hun benadering is om zelfs het lezen van wetenschappelijke artikelen in te |
| 70 |
perken en alleen diegenen te laten lezen die ervoor betalen. Ze gebruiken |
| 71 |
hiervoor het auteursrecht, dat ondanks de gebleken ongeschiktheid hiervan in |
| 72 |
de omgeving van computernetwerken, als excuus om wetenschappers ervan te |
| 73 |
weerhouden nieuwe bepalingen op te stellen.</p> |
| 74 |
|
| 75 |
<p>In het belang van wetenschappelijke vooruitgang en de toekomst van de |
| 76 |
mensheid moeten we deze benadering principieel afwijzen — niet alleen |
| 77 |
het beperkende systeem zelf maar vooral de achterliggende ideeën.</p> |
| 78 |
|
| 79 |
<p>Uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften beweren soms dat het |
| 80 |
faciliteren van online toegang dure servers vereist en ze dus een |
| 81 |
toegangsheffing moeten vragen. Dit “probleem” is een direct |
| 82 |
gevolg van hun eigen “oplossing”. Geef iedereen de vrijheid om |
| 83 |
een “mirror” op te zetten en bibliotheken in de hele wereld |
| 84 |
zullen dit soort sites opzetten om te voorzien in die behoefte. Deze |
| 85 |
decentrale oplossing zorgt ervoor dat er minder bandbreedte nodig is op het |
| 86 |
netwerk en tevens voor een snellere toegang, terwijl tegelijkertijd het |
| 87 |
artikel wordt beschermd tegen verlies.</p> |
| 88 |
|
| 89 |
<p>Uitgevers beweren ook dat het in stand houden van een redactie ze dwingt |
| 90 |
toegang te heffen. Laten we even aannemen dat redacteuren betaald moeten |
| 91 |
worden. De kosten voor het redigeren van een doorsnee artikel liggen tussen |
| 92 |
de 1 en 3 procent van de totale kosten van een onderzoek. Een dergelijk |
| 93 |
klein percentage kan nauwelijks een rechtvaardiging zijn om |
| 94 |
onderzoekresultaten niet te publiceren.</p> |
| 95 |
|
| 96 |
<p>In plaats daarvan zouden de redigeerkosten verhaald kunnen worden op de |
| 97 |
auteurs, die vervolgens deze kosten verhalen op de financiers van het |
| 98 |
onderzoek. Deze zullen daar op hun beurt geen bezwaar tegen hebben omdat ze |
| 99 |
er nu via een omweg toch al voor betalen via de abonnementen van de |
| 100 |
universiteitsbibliotheken op wetenschappelijke tijdschriften die verwerkt |
| 101 |
worden in de overheadkosten. Door de kosten bij de schrijvers te leggen |
| 102 |
vervalt de behoefte de toegang tot onderzoeksresultaten te beperken. De |
| 103 |
zeldzame auteur die niet verbonden is aan een universiteit of |
| 104 |
onderzoeksinstituut en die geen financier heeft zouden we vrij moeten |
| 105 |
stellen van kosten. Deze kunnen we verhalen door de kosten voor auteurs die |
| 106 |
verbonden zijn aan een instituut wat te verhogen.</p> |
| 107 |
|
| 108 |
<p>Een andere rechtvaardiging om geld te vragen voor online toegang zijn de |
| 109 |
vermeende kosten om gedrukte tijdschriften om te zetten naar een online |
| 110 |
versie. Dat werk moet ook gebeuren maar we zouden alternatieve wijzen van |
| 111 |
bekostiging hiervoor moeten zoeken zonder de toegang te beperken. De |
| 112 |
hoeveelheid werk en kosten blijven dezelfde. Maar het is tegennatuurlijk om |
| 113 |
onderzoeksresultaten te digitaliseren wanneer je ze vervolgens niet ter |
| 114 |
beschikking stelt.</p> |
| 115 |
|
| 116 |
<p>De Amerikaanse grondwet stelt dat het auteursrecht er is “om de |
| 117 |
vooruitgang van de wetenschap te bevorderen”. Wanneer het auteursrecht |
| 118 |
de vooruitgang van de wetenschap tegenhoudt dan moet de wetenschap dit |
| 119 |
auteursrecht terzijde schuiven.</p> |
| 120 |
|
| 121 |
<hr class="column-limit" /> |
| 122 |
|
| 123 |
<h3 class="footnote">Latere ontwikkelingen</h3> |
| 124 |
|
| 125 |
<p>Sommige universiteiten hebben nu richtlijnen gericht tegen de macht van de |
| 126 |
uitgevers. Zie bijvoorbeeld het <a |
| 127 |
href="https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/"><i>MIT |
| 128 |
Faculty Open Access Policy</i></a>. Nog krachtiger richtlijnen zijn |
| 129 |
noodzakelijk want deze staat nog toe dat individuele schrijvers eruit kunnen |
| 130 |
stappen (ofwel toegeven aan de uitgever).</p> |
| 131 |
|
| 132 |
<p>De Amerikaanse regering heeft tegenwoordig de eis van “public |
| 133 |
access” ofwel publieke toegang tot gesubsidieerd onderzoek. De |
| 134 |
onderzoeksresultaten moeten dan op een site worden geplaatst die iedereen |
| 135 |
kan bekijken. Dit is een goede maar onvoldoende ontwikkeling, het geeft nog |
| 136 |
niet de vrijheid het artikel te verspreiden.</p> |
| 137 |
|
| 138 |
<p>Merkwaardigerwijs, bevatte het de 2002 Budapest Open Access Initiative |
| 139 |
(BOAI) het concept “open access” inclusief het |
| 140 |
verspreidingsrecht. Deze verklaring heb ik getekend, ondanks mijn weerzin |
| 141 |
tegen het woord “open”, omdat het idee goed was.</p> |
| 142 |
|
| 143 |
<p>Het woord “open” trok echter aan het langste eind: invloedrijke |
| 144 |
lobbyisten van “open access” lieten het verspreidingsrecht |
| 145 |
vallen uit hun doelen. Ik steun de uitgangspunten van <a |
| 146 |
href="https://www.budapestopenaccessinitiative.org/">BOAI</a>, maar nu |
| 147 |
“open access” iets anders betekent noem ik het voortaan |
| 148 |
“verspreidbare publicatie” of “free-to-mirror |
| 149 |
publicatie”.</p> |
| 150 |
|
| 151 |
<div class="infobox extra" role="complementary"> |
| 152 |
<hr /> |
| 153 |
<p>Dit artikel is verschenen in de <a |
| 154 |
href="https://web.archive.org/web/20050729110347/http://www.nature.com/nature/debates/e-access/Articles/stallman.html"> |
| 155 |
<cite>Nature WebDebates</cite></a> in 2001.</p> |
| 156 |
</div> |
| 157 |
</div> |
| 158 |
|
| 159 |
<div class="translators-notes"> |
| 160 |
|
| 161 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
| 162 |
</div> |
| 163 |
</div> |
| 164 |
|
| 165 |
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
| 166 |
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> |
| 167 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
| 168 |
<div class="unprintable"> |
| 169 |
|
| 170 |
<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a |
| 171 |
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a |
| 172 |
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de |
| 173 |
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a |
| 174 |
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> |
| 175 |
|
| 176 |
<p> |
| 177 |
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
| 178 |
replace it with the translation of these two: |
| 179 |
|
| 180 |
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
| 181 |
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
| 182 |
Please send your comments and general suggestions in this regard |
| 183 |
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
| 184 |
|
| 185 |
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 186 |
|
| 187 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
| 188 |
our web pages, see <a |
| 189 |
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
| 190 |
README</a>. --> |
| 191 |
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor |
| 192 |
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a |
| 193 |
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 194 |
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations |
| 195 |
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze |
| 196 |
website.</p> |
| 197 |
</div> |
| 198 |
|
| 199 |
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
| 200 |
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
| 201 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
| 202 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
| 203 |
Please make sure the copyright date is consistent with the |
| 204 |
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
| 205 |
document was modified, or published. |
| 206 |
|
| 207 |
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
| 208 |
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
| 209 |
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
| 210 |
year, i.e., a year in which the document was published (including |
| 211 |
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
| 212 |
|
| 213 |
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
| 214 |
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
| 215 |
<p>Copyright © 2001, 2010-2012, 2021 Richard Stallman</p> |
| 216 |
|
| 217 |
<p>Deze pagina is uitgebracht onder de <a rel="license" |
| 218 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative |
| 219 |
Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> |
| 220 |
|
| 221 |
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> |
| 222 |
<div class="translators-credits"> |
| 223 |
|
| 224 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
| 225 |
<strong>Vertaling:</strong> <a |
| 226 |
href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div> |
| 227 |
|
| 228 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
| 229 |
Bijgewerkt: |
| 230 |
|
| 231 |
$Date: 2021/10/02 11:25:45 $ |
| 232 |
|
| 233 |
<!-- timestamp end --> |
| 234 |
</p> |
| 235 |
</div> |
| 236 |
</div> |
| 237 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
| 238 |
</body> |
| 239 |
</html> |