/[www]/www/philosophy/freedom-or-copyright.pl.html
ViewVC logotype

Annotation of /www/philosophy/freedom-or-copyright.pl.html

Parent Directory Parent Directory | Revision Log Revision Log


Revision 1.55 - (hide annotations) (download) (as text)
Fri Aug 23 21:30:09 2024 UTC (2 months, 1 week ago) by gnun
Branch: MAIN
CVS Tags: HEAD
Changes since 1.54: +4 -10 lines
File MIME type: text/html
Automatic update by GNUnited Nations.

1 gnun 1.55 <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" -->
2 gnun 1.33
3 yavor 1.10 <!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
4 gnun 1.52 <!-- Parent-Version: 1.96 -->
5     <!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html -->
6     <!--#set var="TAGS" value="essays laws copyright" -->
7     <!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" -->
8 wkotwica 1.5
9 yavor 1.10 <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
10 yavor 1.21 <title>Wolność czy&nbsp;prawa autorskie? - GNU Project - Fundacja Wolnego
11     Oprogramowania (FSF)</title>
12 wkotwica 1.5
13 gnun 1.37 <!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" -->
14 yavor 1.10 <!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
15 gnun 1.52 <!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.pl.html" -->
16     <!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE-->
17     <!--#include virtual="/server/top-addendum.pl.html" -->
18     <div class="article reduced-width">
19 yavor 1.16 <h2>Wolność czy&nbsp;prawa autorskie?</h2>
20 wkotwica 1.5
21 gnun 1.51 <address class="byline">Richard Stallman</address>
22 wkotwica 1.5
23 gnun 1.52 <div class="infobox">
24 yavor 1.16 <p><em>Ten esej opisuje jak zasady wolności oprogramowania można czasami
25     zastosować do&nbsp;innych prac autorskich i&nbsp;do sztuki. Został tu
26     zamieszczony ponieważ&nbsp;dotyczy stosowania zasad wolnego
27     oprogramowania.</em></p>
28 gnun 1.52 </div>
29 gnun 1.48 <hr class="thin" />
30 yavor 1.10
31     <p>
32     Prawa autorskie zostały wprowadzone w&nbsp;erze prasy drukarskiej jako
33     regulacja przemysłu pisarskiego i&nbsp;wydawniczego. Celem było zachęcenie
34 yavor 1.16 do&nbsp;publikacji różnorodnych prac pisanych. Sposobem było zmuszenie
35     wydawcy, aby&nbsp;uzyskał zezwolenie od&nbsp;autora na&nbsp;publikację prac
36     z&nbsp;ostatnich kilku lat. Pozwalało to autorom na&nbsp;uzyskanie
37     przychodów od&nbsp;wydawców, które ułatwiały i&nbsp;zachęcały
38     do&nbsp;pisania. Czytelnicy otrzymywali z&nbsp;tego korzyść, tracąc przy tym
39     niewiele: prawo autorskie ograniczało tylko publikację, nie rzeczy, które
40     zwykły czytelnik mógł robić. To zapewne uczyniło prawo autorskie korzystnym
41     systemem dla społeczeństwa i&nbsp;dlatego zapewne uzasadnionym.</p>
42 yavor 1.10
43     <p>
44     Wszystko to piękne&mdash;tylko dawniej.</p>
45    
46     <p>
47     Dzisiaj mamy nowe drogi dystrybucji informacji: komputery i&nbsp;sieci. Ich
48 yavor 1.16 korzyścią jest to, że&nbsp;ułatwiają kopiowanie i&nbsp;manipulację
49     informacją, włączając oprogramowanie, nagrania muzyczne, książki
50     i&nbsp;filmy. Oferują one możliwość nieskończonego dostępu
51     do&nbsp;wszelakiego rodzaju danych&mdash;informacyjna utopia.</p>
52 yavor 1.10
53     <p>
54 yavor 1.16 Jedna przeszkoda stała na&nbsp;drodze: prawa autorskie. Czytelnicy
55 yavor 1.10 i&nbsp;słuchacze, którzy skorzystali z&nbsp;nowej możliwości kopiowania
56     i&nbsp;dzielenia się opublikowaną informacją, ściśle rzecz biorąc, naruszali
57     prawo autorskie. To samo prawo, które niegdyś spełniało rolę korzystnej
58     przemysłowej regulacji wydawców stało się ograniczeniem dla społeczeństwa,
59     któremu miało służyć.</p>
60    
61     <p>
62 yavor 1.11 W&nbsp;demokracji, prawo które zabrania działań popularnych
63 yavor 1.16 i&nbsp;użytecznych, zwykle jest wkrótce rozluźniane. Jednak&nbsp;nie wtedy,
64     gdy korporacje mają władzę polityczną. Wydawnicze lobby jest zdeterminowane,
65     by przeszkodzić społeczeństwu w&nbsp;korzystaniu z&nbsp;mocy swoich
66     komputerów i&nbsp;odkryły, że&nbsp;prawo autorskie jest przydatną
67     bronią. Pod&nbsp;ich wpływem, zamiast rozluźniać prawa autorskie,
68     aby&nbsp;dopasować się do&nbsp;nowych okoliczności, rządy zacieśniły je
69     bardziej niż kiedykolwiek, nakładając surowe kary na&nbsp;praktyki dzielenia
70     się. Najnowsza moda w&nbsp;popieraniu wydawców przeciwko obywatelom, znana
71     jako &bdquo;trzy próby&rdquo; [<em>three strikes</em>], polega
72     na&nbsp;blokadzie łącz internetowych tym obywatelom, którzy uczestniczą
73     w&nbsp;dzieleniu się plikami.</p>
74 yavor 1.10
75     <p>
76     To jeszcze nie było najgorsze. Komputery mogą być potężnym narzędziem
77 yavor 1.16 dominacji, gdy dostawcy oprogramowania odmawiają użytkownikom kontroli
78     nad&nbsp;oprogramowaniem, które uruchamiają. Wydawcy zdali sobie sprawę,
79     że&nbsp;poprzez wydawanie prac w&nbsp;formie zaszyfrowanej, które tylko
80     autoryzowane oprogramowanie może otworzyć, uzyskają niespotykaną władzę:
81     mogą zmusić czytelników do&nbsp;płacenia oraz&nbsp;identyfikacji,
82     kiedykolwiek tylko czytają książkę, słuchają muzyki lub&nbsp;oglądają
83     film. To marzenie wydawców: świat opłat za&nbsp;oglądanie
84     [<em>pay-per-view</em>].</p>
85 yavor 1.10
86     <p>
87 yavor 1.16 Wydawcy zyskali wsparcie rządu USA dla swego marzenia za&nbsp;pomocą Digital
88 yavor 1.10 Millenium Copyright Act (DMCA) w&nbsp;roku 1998. To prawo dawało wydawcom
89 yavor 1.16 prawo określania własnych zasad prawa autorskiego,
90     poprzez&nbsp;implementację ich w&nbsp;kodzie autoryzowanego programu
91     do&nbsp;odtwarzania. Przez tę praktykę, nazwaną &bdquo;cyfrowym zarządzaniem
92     ograniczeniami&rdquo; [<em>Digital Restrictions Management</em>,
93     w&nbsp;skrócie <em>DRM</em>] nawet czytanie lub&nbsp;słuchanie
94     bez&nbsp;autoryzacji zostało zabronione.</p>
95 yavor 1.10
96     <p>
97     Nadal mamy te same stare wolności w&nbsp;używaniu papierowych książek
98 yavor 1.16 i&nbsp;innych analogowych mediów. Lecz&nbsp;jeśli e-książki zastąpią te
99 yavor 1.10 drukowane, te wolności się nie przeniosą. Wyobraź sobie: koniec sklepów
100     z&nbsp;używanymi książkami, koniec pożyczania książek swoim przyjaciołom,
101 yavor 1.16 koniec wypożyczania książek z&nbsp;publicznej biblioteki &mdash; koniec
102     &bdquo;wycieków&rdquo;, które mogły dać komuś szansę przeczytania
103     bez&nbsp;płacenia. Koniec kupowania książek anonimowo za&nbsp;gotówkę
104     &mdash; możesz kupić e-booka wyłącznie przy użyciu karty kredytowej. To jest
105     świat który wydawcy chcą nam narzucić. Jeśli kupisz czytnik Amazon Kindle
106 gnun 1.48 (my nazywamy go <a
107     href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">Swindle</a> [Szwindel])
108     lub&nbsp;Sony Reader (tego nazywamy Shreader [czyt. Shredder - Niszczarka]
109     za&nbsp;to, czym grozi używanie go z&nbsp;książkami), płacisz
110     za&nbsp;utrwalenie takiego świata.</p>
111 yavor 1.16
112     <p>
113     Szwindel ma nawet orwelliańskiego backdoora, który może zostać użyty
114     do&nbsp;zdalnego kasowania książek. Amazom zaprezentował tę możliwość
115     poprzez&nbsp;skasowanie, kupionych z&nbsp;Amazon, kopii książki Orwella
116     &mdash; 1984. Ewidentnie, nazwa nadana przez Amazon temu produktowi
117     w&nbsp;pełni odzwierciedla intencje do&nbsp;palenia naszych książek.</p>
118 yavor 1.10
119     <p>
120 yavor 1.16 Społeczny gniew przeciwko DRM rośnie powoli, będąc powstrzymywanym
121 gnun 1.48 ponieważ&nbsp;propagandowe wyrażenia takie jak &bdquo;<a
122     href="/philosophy/words-to-avoid.html">ochrona autorów</a>&rdquo;
123     i&nbsp;&bdquo;<a href="/philosophy/not-ipr.html">własność
124     intelektualna</a>&rdquo; przekonały czytelników, że&nbsp;ich prawa się nie
125 yavor 1.16 liczą. Te zwroty domyślnie przyjmują, że&nbsp;wydawcom należy się specjalna
126     władza w&nbsp;imieniu autorów, że&nbsp;jesteśmy moralnie zobowiązani by się
127     im kłaniać, jak również, że&nbsp;oszukaliśmy kogoś, jeśli zobaczyliśmy
128     lub&nbsp;usłyszeliśmy cokolwiek bez&nbsp;uiszczenia opłaty.</p>
129 yavor 1.10
130     <p>
131     Organizacje, które zyskują najwięcej z&nbsp;praw autorskich, to te które
132 yavor 1.16 legalnie sprawują nad&nbsp;nimi kontrolę w&nbsp;imieniu autorów (większość
133     autorów zyskuje niewiele). Chcieliby, byś wierzył, że&nbsp;prawo autorskie
134     jest naturalnym prawem autorów oraz, że&nbsp;my &mdash; społeczeństwo
135     &mdash; musimy cierpieć, nieważne jak bolesne to jest. Nazywają dzielenie
136     się &bdquo;piractwem&rdquo;, przyrównując pomoc bliźniemu do&nbsp;ataku
137     na&nbsp;okręt.</p>
138    
139     <p>
140     Mówią również, że&nbsp;Wojna z&nbsp;Udostępnianiem jest jedyną drogą
141     na&nbsp;utrzymanie sztuki żywą. Nawet gdyby było to prawdą, nie wystarcza to
142     na&nbsp;wytłumaczenie tego postępowania; lecz&nbsp;nie jest to
143     prawdą. Publiczne dzielenie się kopiami pozwala zwiększyć sprzedaż
144     większości prac, zmniejszając sprzedaż tylko dla największych hitów.</p>
145 yavor 1.10
146     <p>
147 yavor 1.16 Bestsellery mogą jednak&nbsp;radzić sobie dobrze bez&nbsp;zakazu dzielenia
148 yavor 1.11 się. Stephen King uzyskał setki tysięcy dolarów sprzedając niezaszyfrowaną
149 yavor 1.16 serię e-książek bez&nbsp;blokad kopiowania lub&nbsp;dzielenia się. (Był
150     niezadowolony z&nbsp;tej ilości i&nbsp;nazwał eksperyment porażką,
151     ale&nbsp;dla mnie wydaje się to sukcesem.) Radiohead zyskało miliony
152     w&nbsp;2007 roku poprzez&nbsp;zaproszenie swoich fanów do&nbsp;kopiowania
153     albumu i&nbsp;zapłaty według własnego uznania, podczas gdy album był
154     udostępniany także w&nbsp;sieciach P2P. W&nbsp;2008 roku <a
155 gnun 1.52 href="https://boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html">Nine Inch
156     Nails wypuścili album z&nbsp;zezwoleniem na&nbsp;dzielenie się kopiami</a>
157     i&nbsp;zarobili 750 000 dolarów w&nbsp;przeciągu kilku dni.</p>
158 yavor 1.10
159     <p>
160 yavor 1.16 Możliwość sukcesu bez&nbsp;narzucania sztucznych ograniczeń nie ogranicza
161     się jedynie do&nbsp;bestsellerów. Wielu artystów o&nbsp;różnorakiej sławie
162     dzisiaj prowadzi dostatnie życie dzięki <a
163 gnun 1.55 href="https://www.techdirt.com/2010/01/25/future-music-business-models-those-who-are-already-there/">dobrowolnemu
164 yavor 1.10 wsparciu</a>: datkom i&nbsp;zakupom towarów przez ich fanów. Kevin Kelly
165     oszacował, iż artysta potrzebuje znaleźć jedynie <a
166 gnun 1.52 href="https://kk.org/thetechnium/1000-true-fans/">1000 prawdziwych
167     fanów</a>.
168 yavor 1.10 </p>
169 wkotwica 1.5
170     <p>
171 yavor 1.16 Kiedy sieci komputerowe dostarczą łatwej anonimowej metody
172     do&nbsp;przesłania komuś małej kwoty pieniędzy, bez&nbsp;karty kredytowej,
173     będzie prosto stworzyć dużo lepszy system do&nbsp;wspierania sztuki. Podczas
174     oglądania pracy, byłby przycisk z&nbsp;napisem: &bdquo;Naciśnij tutaj, by
175     wysłać artyście złotówkę&rdquo;. Czy&nbsp;nie nacisnąłbyś go, przynajmniej
176     raz w&nbsp;tygodniu?</p>
177    
178     <p>
179     Innym dobrym sposobem na&nbsp;wsparcie muzyki i&nbsp;sztuki są <a
180 gnun 1.48 href="/philosophy/dat.html">fundusze podatkowe</a> &mdash; być może podatek
181 yavor 1.16 od&nbsp;czystych nośników lub&nbsp;łączności z&nbsp;Internetem. Państwo
182     powinno dystrybuować pieniądze z&nbsp;podatku w&nbsp;całości
183     do&nbsp;artystów, nie marnując ich na&nbsp;korporacje wydawnicze. Jednakże
184     państwo nie powinno dystrybuować ich w&nbsp;liniowej proporcji
185     do&nbsp;popularności, ponieważ&nbsp;to by dawało najwięcej kilku
186     supergwiazdom, pozostawiając niewiele na&nbsp;wsparcie pozostałych
187 yavor 1.11 artystów. Z&nbsp;tego powodu proponuję użycie funkcji pierwiastkowej
188 yavor 1.16 trzeciego stopnia lub&nbsp;czegoś podobnego. Przy liniowej proporcji,
189     gwiazda A&nbsp;z&nbsp;1000-krotnie większą popularnością niż artysta B
190     otrzyma 1000 razy więcej pieniędzy niż B. Przy pierwiastkowej trzeciego
191     stopnia, A&nbsp;otrzyma 10 razy więcej niż B. Dzięki temu, każda
192     z&nbsp;supergwiazd otrzyma większy udział niż mniej popularny artysta,
193     ale&nbsp;większość funduszy popłynie do&nbsp;artystów, którzy naprawdę
194     potrzebują tego wsparcia. Ten system wydajnie wykorzysta nasze podatki, by
195     wspierać sztukę.</p>
196 yavor 1.10
197     <p>
198 gnun 1.31 Propozycje <a
199 gnun 1.52 href="https://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Globalnego
200 gnun 1.31 Mecenatu</a> [<em>Global Patronage</em>] łączą aspekty obu systemów, łącząc
201     obowiązkowe płatności z&nbsp;dowolnością rozdziału pomiędzy artystów.</p>
202 yavor 1.10
203     <!--
204     <p>
205 yavor 1.17
206 yavor 1.10 In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon,
207     which could be eliminated.</p> -->
208     <p>
209 yavor 1.16 Aby&nbsp;uczynić prawo autorskie pasującym do&nbsp;ery sieci, powinniśmy
210     zalegalizować niekomercyjne kopiowanie i&nbsp;dzielenie się wszystkimi
211     publikowanymi pracami oraz&nbsp;zabronić DRM. Ale&nbsp;dopóki nie wygramy
212     tej bitwy, musicie zabezpieczyć się sami: nie kupujcie żadnych produktów
213     z&nbsp;DRM, chyba że&nbsp;macie sposoby na&nbsp;złamanie DRM. Nigdy nie
214     używajcie produktów stworzonych, by zaatakować Waszą wolność, chyba
215     że&nbsp;potraficie zniwelować taki atak.</p>
216 gnun 1.52 </div>
217 gnun 1.48
218 gnun 1.45 <div class="translators-notes">
219 wkotwica 1.5
220 yavor 1.10 <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
221     </div>
222 wkotwica 1.5 </div>
223 wkotwica 1.1
224 gnun 1.33 <!-- for id="content", starts in the include above -->
225 yavor 1.10 <!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
226 gnun 1.52 <div id="footer" role="contentinfo">
227 gnun 1.44 <div class="unprintable">
228 gnun 1.33
229 gnun 1.47 <p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i&nbsp;FSF prosimy kierować na&nbsp;adres <a
230     href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Inne metody kontaktu
231     z&nbsp;FSF można znaleźć na&nbsp;stronie <a
232     href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
233     odnośnikach oraz&nbsp;inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
234     na&nbsp;adres <a
235 gnun 1.33 href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
236    
237     <p>
238     <!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
239     replace it with the translation of these two:
240    
241     We work hard and do our best to provide accurate, good quality
242     translations. However, we are not exempt from imperfection.
243     Please send your comments and general suggestions in this regard
244     to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
245    
246     &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
247    
248 gnun 1.52 <p>For information on coordinating and contributing translations of
249 gnun 1.33 our web pages, see <a
250     href="/server/standards/README.translations.html">Translations
251     README</a>. -->
252 gnun 1.30 Staramy się, aby&nbsp;tłumaczenia były wierne i&nbsp;wysokiej jakości,
253     ale&nbsp;nie jesteśmy zwolnieni z&nbsp;niedoskonałości. Komentarze odnośnie
254     tłumaczenia polskiego oraz&nbsp;zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
255     w&nbsp;tłumaczeniu prosimy kierować na&nbsp;adres <a
256 gnun 1.47 href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
257     informacji na&nbsp;temat koordynacji oraz&nbsp;zgłaszania propozycji
258     tłumaczeń artykułów znajdziecie na&nbsp;<a
259     href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
260 gnun 1.44 </div>
261 gnun 1.33
262 gnun 1.52 <!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
263     files generated as part of manuals) on the GNU web server should
264     be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
265     without talking with the webmasters or licensing team first.
266     Please make sure the copyright date is consistent with the
267     document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
268     document was modified, or published.
269    
270     If you wish to list earlier years, that is ok too.
271     Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
272     years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
273     year, i.e., a year in which the document was published (including
274     being publicly visible on the web or in a revision control system).
275    
276     There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
277     Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
278 gnun 1.55 <p>Copyright &copy; 2008, 2010, 2022 Richard Stallman</p>
279 yavor 1.10
280 gnun 1.47 <p>Ta strona jest dostępna na&nbsp;<a rel="license"
281 gnun 1.48 href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
282     Creative Commons Uznanie autorstwa&nbsp;&ndash; Bez&nbsp;utworów zależnych
283     4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
284 yavor 1.10
285 gnun 1.32 <!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
286 yavor 1.10 <div class="translators-credits">
287    
288     <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
289 gnun 1.33 Tłumaczenie: Sylwester Zarębski 2010; poprawki: Jan Owoc 2010, 2011, 2013,
290 gnun 1.31 Jan Wieremjewicz 2010.</div>
291 gnun 1.23
292 gnun 1.45 <p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
293 wkotwica 1.3 Aktualizowane:
294 yavor 1.10
295 gnun 1.55 $Date: 2022/04/12 11:15:30 $
296 yavor 1.10
297 wkotwica 1.1 <!-- timestamp end -->
298 wkotwica 1.5 </p>
299     </div>
300 yavor 1.10 </div>
301 gnun 1.52 <!-- for class="inner", starts in the banner include -->
302 wkotwica 1.5 </body>
303     </html>

savannah-hackers-public@gnu.org
ViewVC Help
Powered by ViewVC 1.1.26