| 1 |
<!--#set var="PO_FILE" |
| 2 |
value='<a href="/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl.po"> |
| 3 |
https://www.gnu.org/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl.po</a>' |
| 4 |
--><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.html" |
| 5 |
--><!--#set var="DIFF_FILE" value="/philosophy/po/freedom-or-copyright.nl-diff.html" |
| 6 |
--><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2022-04-12" --><!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" --> |
| 7 |
|
| 8 |
<!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> |
| 9 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
| 10 |
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
| 11 |
<!--#set var="TAGS" value="essays laws copyright" --> |
| 12 |
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
| 13 |
|
| 14 |
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
| 15 |
<title>Vrijheid of auteursrecht? - GNU-project - Free Software Foundation</title> |
| 16 |
|
| 17 |
<!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" --> |
| 18 |
<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> |
| 19 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.nl.html" --> |
| 20 |
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
| 21 |
<!--#include virtual="/server/outdated.nl.html" --> |
| 22 |
<!--#include virtual="/server/top-addendum.nl.html" --> |
| 23 |
<div class="article reduced-width"> |
| 24 |
<h2>Vrijheid—of auteursrecht?</h2> |
| 25 |
|
| 26 |
<address class="byline">door Richard Stallman</address> |
| 27 |
|
| 28 |
<div class="infobox"> |
| 29 |
<p><em>Dit betoog bekijkt hoe de principes van softwarevrijheid zijn toe te |
| 30 |
passen op andere werken zoals schrijverschap en kunst. We nemen het hier op |
| 31 |
omdat het gaat over het toepassen van de ideeën van vrije |
| 32 |
software.</em></p> |
| 33 |
</div> |
| 34 |
<hr class="thin" /> |
| 35 |
|
| 36 |
<p> |
| 37 |
Het auteursrecht was ingesteld ten tijde van de drukpers, als een |
| 38 |
industriële regeling voor schrijven en publiceren. Het doel daarvan was |
| 39 |
om het aantal publicaties van geschreven werk te vergroten. Het systeem |
| 40 |
bestond eruit dat uitgevers toestemming moesten krijgen van auteurs om hun |
| 41 |
recente werken te publiceren. Auteurs kregen hun inkomen van de uitgevers, |
| 42 |
waarmee het schrijverschap werd gefaciliteerd en aangemoedigd. Het lezende |
| 43 |
publiek profiteerde hiervan, terwijl het maar een beetje inleverde: |
| 44 |
auteursrecht beperkte alleen de publicatie, niet wat een gewone lezer kon |
| 45 |
doen. Het auteursrecht was dus duidelijk een voordelig systeem voor burgers, |
| 46 |
en goed te rechtvaardigen.</p> |
| 47 |
|
| 48 |
<p> |
| 49 |
Alles goed en wel—destijds.</p> |
| 50 |
|
| 51 |
<p> |
| 52 |
Tegenwoordig hebben we een nieuwe manier voor het verspreiden van |
| 53 |
informatie: computers en netwerken. Het grote voordeel is dat je hiermee |
| 54 |
informatie kunt kopiëren en wijzigen, waaronder software, |
| 55 |
muziekopnamen, boeken en films. Dat zorgt voor onbeperkte toegang tot |
| 56 |
allerlei vormen van gegevens—een informatie-utopie.</p> |
| 57 |
|
| 58 |
<p> |
| 59 |
Er was één obstakel: auteursrecht. Lezers en luisteraars die |
| 60 |
hun nieuwe mogelijkheden gebruikten om gepubliceerde werken te kopiëren |
| 61 |
en te delen waren technisch gezien in overtreding van het |
| 62 |
auteursrecht. Diezelfde wet die voorheen diende als voordelige |
| 63 |
industriële regulering van uitgevers, werd nu een beperking voor het |
| 64 |
publiek voor wie het juist bedoeld was.</p> |
| 65 |
|
| 66 |
<p> |
| 67 |
Binnen een democratie wordt een beperking op populaire en nuttige bezigheden |
| 68 |
snel versoepeld. Maar niet wanneer bedrijven politieke macht hebben. De |
| 69 |
uiterst machtige uitgeverslobby wilde kostte wat kost de mogelijkheden van |
| 70 |
computers voor de samenleving wegnemen en vond in het auteursrecht een sterk |
| 71 |
wapen. Onder druk van de uitgevers werd het auteursrecht niet versoepeld |
| 72 |
maar juist aangehaald voor de nieuwe situatie en maakten overheden dit recht |
| 73 |
strenger dan ooit, met harde straffen voor diegenen die ze betrapten op het |
| 74 |
delen van informatie. De nieuwste trend in het steunen van de uitgevers |
| 75 |
tegen de bevolking, bekend als “three strikes”, is mensen van |
| 76 |
het internet afsluiten wanneer ze delen.</p> |
| 77 |
|
| 78 |
<p> |
| 79 |
Maar dat was nog niet het ergste. Computers kunnen een machtig wapen zijn |
| 80 |
wanneer softwareleveranciers kunnen bepalen wat mensen met hun software |
| 81 |
kunnen doen. De uitgevers hadden uitgevogeld dat zij werken konden |
| 82 |
publiceren in een versleuteld formaat, zodat mensen het alleen konden openen |
| 83 |
met bepaalde goedgekeurde software. Dit geeft ze ongehoorde macht: ze kunnen |
| 84 |
lezers dwingen te betalen en zich te identificeren, ieder keer dat ze een |
| 85 |
boek lezen, een lied luisteren of een video bekijken. Dat is de natte droom |
| 86 |
van elke uitgever: een universum waarin wordt betaald per keer.</p> |
| 87 |
|
| 88 |
<p> |
| 89 |
De uitgevers kregen de Amerikaanse overheid achter zich voor hun droom met |
| 90 |
de Digital Millennium Copyright Act van 1998. Deze wet geeft uitgevers de |
| 91 |
macht om hun eigen auteursrechtenregels te schrijven, door ze te verwerken |
| 92 |
in de code van een toegestaan afspeelprogramma. Met het digitaal beheer van |
| 93 |
beperkingen (Digital Restrictions Management, DRM) dat ze gebruiken, is |
| 94 |
zelfs lezen of luisteren zonder toestemming verboden.</p> |
| 95 |
|
| 96 |
<p> |
| 97 |
We hebben nog steeds de oude vrijheden met papieren boeken en andere analoge |
| 98 |
media. Maar wanneer elektronische boeken de gedrukte exemplaren gaan |
| 99 |
vervangen zullen de vrijheden niet meekomen. Stel je voor: geen tweedehands |
| 100 |
boekenzaak meer; nooit meer een boek aan je vrienden uitlenen; nooit meer |
| 101 |
lenen van de openbare bibliotheek—geen “gaten” meer |
| 102 |
waardoor je iemand de kans zou kunnen geven iets toch te lezen zonder |
| 103 |
betalen. Dát is de wereld die de uitgevers aan ons op willen |
| 104 |
leggen. Als je de Amazon Kindle koopt (wij noemen het <a |
| 105 |
href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">de Swindle</a>) of de Sony |
| 106 |
Reader (wij noemen het de Shredder vanwege wat het met boeken doet), betaal |
| 107 |
je mee aan die wereld.</p> |
| 108 |
|
| 109 |
<p> |
| 110 |
De Swindle heeft zelfs een Orwelliaanse achterdeur die wordt gebruikt om |
| 111 |
boeken op afstand te wissen. Amazon gebruikte deze mogelijkheid door |
| 112 |
exemplaren van <em>1984</em> door Orwell, gekocht bij Amazon, te wissen. Het |
| 113 |
is duidelijk dat de naam die Amazon aan dit product geeft laat zien dat het |
| 114 |
de bedoeling is om onze boeken te verbranden.</p> |
| 115 |
|
| 116 |
<p> |
| 117 |
Maatschappelijke woede tegen DRM groeit langzaam maar zeker, tegengehouden |
| 118 |
doordat lezers zich laten overtuigen door propagandatermen als “<a |
| 119 |
href="/philosophy/words-to-avoid.html">auteurs beschermen</a>” en |
| 120 |
“<a href="/philosophy/not-ipr.html">intellectueel eigendom</a>”, |
| 121 |
alsof hun rechten niet tellen. Deze termen wekken de suggestie dat uitgevers |
| 122 |
speciale macht verdienen uit naam van de auteurs, dat we moreel verplicht |
| 123 |
zijn om voor ze te buigen, en dat we iemand onheus bejegenen als we iets |
| 124 |
zien of horen zonder te betalen.</p> |
| 125 |
|
| 126 |
<p> |
| 127 |
De organisaties die het meest profiteren van auteursrecht, gebruiken het |
| 128 |
wettelijk uit naam van de auteurs (van wie de meesten weinig verdienen). Zij |
| 129 |
willen je laten geloven dat auteursrecht een natuurlijk recht van auteurs |
| 130 |
is, en dat de bevolking moet lijden ongeacht hoe pijnlijk het is. Ze noemen |
| 131 |
delen “piraterij”, waarmee zij je naasten helpen gelijkstellen |
| 132 |
aan het enteren van een schip.</p> |
| 133 |
|
| 134 |
<p> |
| 135 |
Zij vertellen ons ook dat alleen de Strijd tegen het Delen kunst nog levend |
| 136 |
kan houden. Zelfs als dat waar is, is dat geen rechtvaardiging. Maar het is |
| 137 |
niet eens waar. Het delen van kopieën verhoogt de verkoopcijfers van de |
| 138 |
meeste werken; alleen voor de allergrootste hits is dat niet het geval.</p> |
| 139 |
|
| 140 |
<p> |
| 141 |
Bestsellers doen het nog steeds goed zonder dat delen verboden is. Stephen |
| 142 |
King verdiende honderdduizenden dollars door het verkopen van een |
| 143 |
niet-versleuteld e-boek dat mensen konden kopiëren en delen. (Hij was |
| 144 |
zelf niet tevreden met dat bedrag en noemde het experiment een mislukking, |
| 145 |
maar mij lijkt het een succes.) In 2007 verdiende Radiohead miljoenen door |
| 146 |
fans aan te moedigen het album te kopiëren en te betalen wat ze er voor |
| 147 |
over hadden, terwijl het ook werd gedeeld op peer-to-peer-netwerken. In 2008 |
| 148 |
<a href="https://boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html"> |
| 149 |
publiceerde Nine Inch Nails een album met toestemming om kopieën te |
| 150 |
delen</a> en verdiende $750,000 in een paar dagen.</p> |
| 151 |
|
| 152 |
<p> |
| 153 |
Niet alleen bestsellers kunnen succesvol worden zonder repressie. Vele |
| 154 |
artiesten met verschillende populariteit verdienen nu een aardige boterham |
| 155 |
met <a |
| 156 |
href="https://www.techdirt.com/articles/20091119/1634117011.shtml">vrijwillige |
| 157 |
ondersteuning</a>: donaties en spullen die fans kunnen kopen. Kevin Kelly |
| 158 |
schat dat een artiest slechts <a |
| 159 |
href="https://kk.org/thetechnium/1000-true-fans/"> 1000 echte fans</a> hoeft |
| 160 |
te vinden. |
| 161 |
</p> |
| 162 |
|
| 163 |
<p> |
| 164 |
Als het met computernetwerken mogelijk wordt om iemand anoniem een klein |
| 165 |
bedrag te sturen, zonder creditcard, zal het mogelijk zijn om een veel beter |
| 166 |
systeem in te stellen om de kunsten te steunen. Als je een bepaald werk |
| 167 |
bekijkt zal er een knop zijn waarop je kan klikken met de tekst: “Klik |
| 168 |
hier om de artiest één euro te geven”. Zou je er niet |
| 169 |
minstens één keer per week op drukken?</p> |
| 170 |
|
| 171 |
<p> |
| 172 |
Een andere goede manier om muziek en de kunsten te steunen is door middel |
| 173 |
van <a href="/philosophy/dat.html">belastingfondsen</a>—wellicht een |
| 174 |
belasting op opslagmedia of op internetverbindingen. De overheid zou dat |
| 175 |
belastinggeld geheel onder de artiesten moeten verdelen, niet aan |
| 176 |
bedrijfsdirecteuren. De overheid moet het niet proportioneel aan de |
| 177 |
populariteit verdelen, omdat we daarmee het meeste kwijt zijn aan een paar |
| 178 |
supersterren, wat weinig overlaat voor alle andere artiesten. Daarom raad ik |
| 179 |
een wortelfunctie of iets soortgelijks aan. Met lineaire proporties zou |
| 180 |
superster A 1000 keer zo veel geld krijgen als succesvol artiest B als A |
| 181 |
1000 keer zo populair is als B. Met de vierkantswortel krijgt A 10 keer zo |
| 182 |
veel als B. Elke superster krijgt dus een groter gedeelte dan een minder |
| 183 |
populaire artiest, maar het meeste gaat naar de artiesten die deze steun |
| 184 |
echt nodig hebben. Dit systeem ondersteunt de kunsten op efficiënte |
| 185 |
wijze met ons belastinggeld.</p> |
| 186 |
|
| 187 |
<p> |
| 188 |
Het voorstel <a |
| 189 |
href="https://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Global |
| 190 |
Patronage</a> combineert aspecten van deze twee systemen, waaronder |
| 191 |
verplichte betalingen en vrijwillige donaties voor artiesten.</p> |
| 192 |
|
| 193 |
<!-- |
| 194 |
<p> |
| 195 |
|
| 196 |
In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon, |
| 197 |
which could be eliminated.</p> --> |
| 198 |
<p> |
| 199 |
Om het auteursrecht geschikt te maken voor het netwerktijdperk, moeten we |
| 200 |
het niet-commercieel kopiëren en delen van alle gepubliceerde werken |
| 201 |
legaliseren, en DRM verbieden. Totdat we deze strijd winnen moet je jezelf |
| 202 |
beschermen: koop geen producten met DRM tenzij jij zelf de DRM kan |
| 203 |
omzeilen. Gebruik nooit een product dat is ontworpen om jouw vrijheid af te |
| 204 |
nemen tenzij je het weer terug kunt krijgen.</p> |
| 205 |
</div> |
| 206 |
|
| 207 |
<div class="translators-notes"> |
| 208 |
|
| 209 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
| 210 |
</div> |
| 211 |
</div> |
| 212 |
|
| 213 |
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
| 214 |
<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> |
| 215 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
| 216 |
<div class="unprintable"> |
| 217 |
|
| 218 |
<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a |
| 219 |
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a |
| 220 |
href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de |
| 221 |
FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a |
| 222 |
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> |
| 223 |
|
| 224 |
<p> |
| 225 |
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
| 226 |
replace it with the translation of these two: |
| 227 |
|
| 228 |
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
| 229 |
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
| 230 |
Please send your comments and general suggestions in this regard |
| 231 |
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
| 232 |
|
| 233 |
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 234 |
|
| 235 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
| 236 |
our web pages, see <a |
| 237 |
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
| 238 |
README</a>. --> |
| 239 |
We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor |
| 240 |
verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a |
| 241 |
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 242 |
<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations |
| 243 |
README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze |
| 244 |
website.</p> |
| 245 |
</div> |
| 246 |
|
| 247 |
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
| 248 |
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
| 249 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
| 250 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
| 251 |
Please make sure the copyright date is consistent with the |
| 252 |
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
| 253 |
document was modified, or published. |
| 254 |
|
| 255 |
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
| 256 |
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
| 257 |
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
| 258 |
year, i.e., a year in which the document was published (including |
| 259 |
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
| 260 |
|
| 261 |
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
| 262 |
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
| 263 |
<p>Copyright © 2008, 2010, 2021 Richard Stallman</p> |
| 264 |
|
| 265 |
<p>Deze pagina is uitgebracht onder de <a rel="license" |
| 266 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative |
| 267 |
Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> |
| 268 |
|
| 269 |
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> |
| 270 |
<div class="translators-credits"> |
| 271 |
|
| 272 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
| 273 |
<strong>Vertaling:</strong> <a |
| 274 |
href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div> |
| 275 |
|
| 276 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
| 277 |
Bijgewerkt: |
| 278 |
|
| 279 |
$Date: 2021/09/28 16:34:03 $ |
| 280 |
|
| 281 |
<!-- timestamp end --> |
| 282 |
</p> |
| 283 |
</div> |
| 284 |
</div> |
| 285 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
| 286 |
</body> |
| 287 |
</html> |