1 |
gnun |
1.19 |
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-software-even-more-important.en.html" --> |
2 |
gnun |
1.1 |
|
3 |
|
|
<!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> |
4 |
gnun |
1.27 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
5 |
|
|
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
6 |
|
|
<!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs principles" --> |
7 |
|
|
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
8 |
gnun |
1.1 |
|
9 |
|
|
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
10 |
|
|
<title>Software-i i Lirë Është Edhe Më i Rëndësishëm Tani - Projekti GNU - Free |
11 |
|
|
Software Foundation</title> |
12 |
|
|
|
13 |
|
|
<!--#include virtual="/philosophy/po/free-software-even-more-important.translist" --> |
14 |
|
|
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> |
15 |
gnun |
1.27 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> |
16 |
|
|
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
17 |
|
|
<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> |
18 |
|
|
<div class="article reduced-width"> |
19 |
gnun |
1.3 |
<h2>Software-i i Lirë Tani Është Edhe Më i Rëndësishëm</h2> |
20 |
gnun |
1.1 |
|
21 |
gnun |
1.27 |
<address class="byline">nga <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> |
22 |
gnun |
1.1 |
|
23 |
gnun |
1.27 |
<p>Që prej 1983-shit, Lëvizja për Software të Lirë ka dalë në mbrojtje të |
24 |
|
|
lirisë së përdoruesve të kompjuterit—që përdoruesit të kontrollojnë |
25 |
|
|
software-in që përdorin, jo anasjelltas. Kur një program respekton lirinë e |
26 |
|
|
përdoruesve dhe bashkësinë, e quajmë “<em>software</em> të lirë”.</p> |
27 |
gnun |
1.19 |
|
28 |
gnun |
1.29 |
<p>Të tillë <em>software</em> e quajmë “software libre” që të theksojmë |
29 |
|
|
aspektin se e kemi fjalën për lirinë, jo çmimin. Disa programe pronësore |
30 |
|
|
(jo të lira, të tilla si Photoshop, janë shumë të shtrenjta; të tjera, fjala |
31 |
|
|
vjen aplikacioni Flash Player, janë falas—por kjo është hollësi e |
32 |
|
|
vockël. Sipas njërës mënyrë, apo tjetrës, ato i japin zhvilluesit të |
33 |
|
|
programit pushtet mbi përdoruesit, pushtet që nuk duhet ta ketë kush.</p> |
34 |
gnun |
1.27 |
|
35 |
|
|
<div class="announcement comment" role="complementary"> |
36 |
|
|
<hr class="no-display" /> |
37 |
gnun |
1.22 |
<p><em>Shihni një <a |
38 |
|
|
href="https://www.fsf.org/blogs/rms/20140407-geneva-tedx-talk-free-software-free-society/"> |
39 |
|
|
paraqitje video 14 minuta</a> të këtyre ideve.</em></p> |
40 |
gnun |
1.27 |
<hr class="no-display" /> |
41 |
gnun |
1.19 |
</div> |
42 |
gnun |
1.9 |
|
43 |
|
|
<p>Këto dy programe jo të lira kanë diçka të përbashkët: janë që të dy |
44 |
|
|
<em>malware</em>. Domethënë, që të dy kanë funksione të konceptuar për |
45 |
gnun |
1.19 |
abuzim të përdoruesit. Software-i pronësor, sot, shpesh është |
46 |
gnun |
1.29 |
<em>malware</em>, ngaqë <a href="/malware">pushteti i zhvilluesve i |
47 |
gnun |
1.31 |
korrupton ata</a>. Në atë listë radhiten (deri në prill të 2023-shit) rreth |
48 |
|
|
600 funksione të ndryshme dashakeqe, por pa diskutim që kjo është vetëm maja |
49 |
|
|
e ajsbergut.</p> |
50 |
gnun |
1.9 |
|
51 |
|
|
<p>Me software-in e lirë, programin e kontrollojnë përdoruesit, individualisht |
52 |
|
|
dhe kolektivisht. Pra ata kontrollojnë çfarë bëjnë kompjuterët e tyre (duke |
53 |
|
|
pranuar që këta kompjutera janë <a |
54 |
|
|
href="/philosophy/loyal-computers.html">të besës</a> dhe bëjnë çka programet |
55 |
|
|
e përdoruesit u thonë të bëjë).</p> |
56 |
|
|
|
57 |
gnun |
1.31 |
<p>Me software-in pronësor, programi kontrollon përdoruesit dhe disa njësi të |
58 |
gnun |
1.27 |
tjera (zhvilluesi ose “pronari”) kontrollojnë programin. Pra programi |
59 |
|
|
pronësor i jep zhvilluesit të tij pushtet mbi përdoruesit. Kjo në vetvete |
60 |
|
|
është e padrejtë; për më tepër, e josh zhvilluesin të abuzojë me përdoruesit |
61 |
|
|
në rrugë të tjera.</p> |
62 |
gnun |
1.9 |
|
63 |
gnun |
1.11 |
<p>Edhe kur software-i pronësor s’është thjesht dashakeq, zhvilluesit e tij |
64 |
|
|
kanë shtysa ta bëjnë <a |
65 |
gnun |
1.14 |
href="https://observer.com/2016/06/how-technology-hijacks-peoples-minds%E2%80%8A-%E2%80%8Afrom-a-magician-and-googles-design-ethicist/">adiktiv, |
66 |
gnun |
1.11 |
kontrollues dhe manipulues</a>. Mund të thoni, siç thotë autori i atij |
67 |
gnun |
1.14 |
artikulli, që zhvilluesit kanë një detyrim moral për të mos bërë ashtu,por |
68 |
gnun |
1.11 |
përgjithësisht ata ndjekin interesin e tyre. Nëse doni që kjo të mos |
69 |
|
|
ndodhë, bëni të mundur që kontrollin e programit ta kenë në dorë |
70 |
|
|
përdoruesit.</p> |
71 |
|
|
|
72 |
gnun |
1.9 |
<p>Liri do të thotë të keni kontrollin e jetës suaj. Nëse përdorni një program |
73 |
|
|
që të kryeni veprimtari në jetën tuaj, liria juaj varet nga sa kontroll keni |
74 |
|
|
mbi programin. E meritoni të keni kontrollin mbi programet që përdorni, aq |
75 |
|
|
më tepër kur ato i përdorni për diçka të rëndësishme në jetën tuaj.</p> |
76 |
gnun |
1.1 |
|
77 |
|
|
<p>Kontrolli i përdoruesve mbi programin lyp katër <a |
78 |
|
|
href="/philosophy/free-sw.html">liri thelbësore</a>. |
79 |
|
|
</p> |
80 |
|
|
|
81 |
gnun |
1.19 |
<div class="important"> |
82 |
gnun |
1.2 |
<p>(0) Lirinë për ta xhiruar programin si të doni, për çfarëdo qëllimi.</p> |
83 |
gnun |
1.1 |
|
84 |
gnun |
1.31 |
<p>(1) Lirinë për të studiuar “kodin burim” të programit dhe për ta ndryshuar |
85 |
gnun |
1.27 |
atë, kështu që programi i kryen përllogaritjet ashtu si doni ju. Programet |
86 |
|
|
shkruhen nga programuesit në një gjuhë programimi—diçka si Anglishtja, |
87 |
|
|
e ndërthurur me algjebrën—dhe ajo formë e programit përbën “kodin |
88 |
gnun |
1.31 |
burim”. Cilido që di të programojë dhe ka një program në formën e kodit |
89 |
|
|
burim, mund të lexojë kodin burim, të kuptojë funksionimin e tij dhe ta |
90 |
gnun |
1.27 |
ndryshojë madje. Kur krejt ajo që ju jepet është forma e ekzekutueshme e |
91 |
|
|
programit, një varg numrash që është efikas për ta ekzekutuar kompjuteri, |
92 |
|
|
por tejet i vështirë për ta kuptuar një qenie njerëzore, të kuptuarit dhe |
93 |
|
|
ndryshimi i programit në atë formë janë aq të vështirë, sa thuajse të |
94 |
|
|
pamundur.</p> |
95 |
gnun |
1.1 |
|
96 |
|
|
<p>(2) Lirinë për të krijuar dhe shpërndarë kopje ekzakte, kur të doni. (Nuk |
97 |
|
|
bëhet fjalë për një detyrim; e bëni kur doni dhe se doni. Nëse programi |
98 |
gnun |
1.8 |
është i lirë, kjo nuk do të thotë që dikush e ka detyrim t’ju ofrojë një |
99 |
|
|
kopje, ose se keni detyrim t’i ofroni ju dikujt një kopje. Shpërndarja |
100 |
gnun |
1.1 |
përdoruesve e një programi pa liri është keqtrajtim i tyre; megjithatë, të |
101 |
|
|
vendosësh të mos e shpërndash programin—duke e përdorur |
102 |
|
|
privatisht—nuk keqtrajton njeri.)</p> |
103 |
|
|
|
104 |
|
|
<p>(3) Lirinë për të krijuar dhe shpërndarë kopje të versioneve tuaja të |
105 |
|
|
modifikuara, kur doni.</p> |
106 |
gnun |
1.19 |
</div> |
107 |
gnun |
1.1 |
|
108 |
|
|
<p>Dy liritë e para duan të thonë që çdo përdorues mund të ushtrojë kontroll |
109 |
|
|
individual mbi programin. Me dy liritë e tjera, cilido grup përdoruesish |
110 |
|
|
mund të ushtrojë së toku <em>kontroll kolektiv</em> mbi programin. Me krejt |
111 |
|
|
katër liritë, përdoruesit e kontrollojnë plotësisht programin. Nëse cilado |
112 |
|
|
prej tyre mungon ose nuk është e mjaftueshme, programi është pronësor (jo i |
113 |
gnun |
1.31 |
lirë) dhe i padrejtë.</p> |
114 |
gnun |
1.1 |
|
115 |
|
|
<p>Për veprimtari praktike përdoren gjithashtu lloje të tjera veprash, përfshi |
116 |
gnun |
1.22 |
receta gatimesh, vepra edukative, bie fjala, libra shkollorë, vepra |
117 |
gnun |
1.1 |
referencash, të tilla si fjalorët apo enciklopeditë, llojet e shkronjave për |
118 |
|
|
të shfaqur paragrafë teksti, diagrame qarqesh që mund të ndërtohen nga |
119 |
gnun |
1.31 |
njerëzit dhe stampa për të krijuar objekte të dobishme (jo thjesht |
120 |
gnun |
1.1 |
zbukuruese) me një shtypës 3D. Ngaqë këto nuk janë software, lëvizja e |
121 |
|
|
software-it të lirë nuk i mbulon ato, në kuptimin e ngushtë të fjalës; por i |
122 |
|
|
njëjti arsyetim zbatohet dhe shpie në të njëjtin përfundim: këto vepra duhet |
123 |
|
|
të bartin katër liritë.</p> |
124 |
|
|
|
125 |
gnun |
1.2 |
<p>Një program i lirë ju lejon të luani me të, për ta bërë të bëjë atë që doni |
126 |
gnun |
1.19 |
(ose të reshtë së bëri diçka që s’e pëlqeni). Të luash me software-in mund |
127 |
|
|
të tingëllojë qesharake, nëse jeni mësuar me software-in pronësor, si një |
128 |
gnun |
1.31 |
kuti të vulosur, por në Botën e Lirë është gjë e zakonshme dhe një rrugë e |
129 |
gnun |
1.19 |
mirë për të mësuar programim. Madje edhe mënyra tradicionale amerikane e |
130 |
|
|
kalimit të kohës së lirë, futja e duarve në makina, tani e ka rrugën të |
131 |
|
|
zënë, ngaqë makinat përmbajnë software jo të lirë.</p> |
132 |
gnun |
1.1 |
|
133 |
|
|
<h3>Padrejtësitë e Pronësorësisë</h3> |
134 |
|
|
|
135 |
|
|
<p>Nëse përdoruesi nuk e kontrollon programin, programi kontrollon |
136 |
gnun |
1.9 |
përdoruesit. Me software-in pronësor, gjithmonë ka ndonjë njësi, |
137 |
gnun |
1.27 |
programuesi ose “pronari” i programit, që kontrollon programin—dhe |
138 |
|
|
përmes kësaj, ushtron pushtet mbi përdoruesit e tij. Një program jo i lirë |
139 |
|
|
është një kular, një instrument pushteti të padrejtë.</p> |
140 |
gnun |
1.1 |
|
141 |
|
|
<p>Në raste skandaloze (edhe pse kjo skandalozja është bërë shumë e zakonshme) |
142 |
gnun |
1.25 |
<a href="/malware">programet pronësore janë konceptuar të spiunojnë |
143 |
|
|
përdoruesit, t’i kufizojnë ata, t’i censurojnë dhe të abuzojnë me ta</a>. |
144 |
|
|
Për shembull, sistemi operativ i Apple-it, <a |
145 |
gnun |
1.19 |
href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">iThings</a> i bën të gjitha |
146 |
gnun |
1.31 |
këto dhe kështu bën edhe Windows-i në pajisje celulare me procesorë ARM. |
147 |
|
|
Windows-i, firmware-i i telefonave celularë dhe Google Chrome për Windows |
148 |
gnun |
1.1 |
përfshijnë një deriçkë universale që u lejon disa kompanive ta ndryshojnë |
149 |
gnun |
1.2 |
programin së largëti pa marrë leje. Amazon Kindle ka një deriçkë që mund të |
150 |
|
|
përdoret për të fshirë libra.</p> |
151 |
gnun |
1.1 |
|
152 |
gnun |
1.27 |
<p>Përdorimi i software-it jo të lirë në “internetin e sendeve” do ta |
153 |
|
|
shndërrojë atë në <a |
154 |
|
|
href="https://archive.ieet.org/articles/rinesi20150806.html"> “internet të |
155 |
|
|
telemarketuesve”</a>, si dhe në “internetin e atyre që fusin hundët ngado”.</p> |
156 |
gnun |
1.10 |
|
157 |
gnun |
1.8 |
<p>Me synimin për t’i dhënë fund padrejtësisë së software-it të lirë, lëvizja e |
158 |
gnun |
1.27 |
software-it të lirë ndërton programe që përdoruesit të mund të çlirojnë |
159 |
|
|
veten. E filluam më 1984-n, me hartimin e sistemit të lirë operativ <a |
160 |
|
|
href="/gnu/thegnuproject.html">GNU</a>. Sot, miliona kompjutera xhirojnë |
161 |
gnun |
1.1 |
GNU, kryesisht në formën e <a href="/gnu/gnu-linux-faq.html">ndërthurjes |
162 |
|
|
GNU/Linux</a>.</p> |
163 |
|
|
|
164 |
gnun |
1.8 |
<p>T’u shpërndash përdoruesve një program pa liritë, i keqtrajton ata; |
165 |
gnun |
1.2 |
megjithatë, të zgjedhësh të mos e shpërndash programin, nuk keqtrajton |
166 |
gnun |
1.1 |
njeri. Nëse shkruani një program dhe e përdorni privatisht, kjo nuk i bën |
167 |
gnun |
1.2 |
keq njeriu. (Humbisni një rast të bëni mirë, por kjo nuk është e njëjtë me |
168 |
|
|
të bërit dëm.) Ndaj, kur themi që krejt software-i duhet të jetë i lirë, |
169 |
gnun |
1.1 |
nënkuptojmë që çdo kopje duhet të shoqërohet me katër liritë, por nuk |
170 |
gnun |
1.8 |
nënkuptojmë që dikush e ka për detyrë t’ju ofrojë një kopje.</p> |
171 |
gnun |
1.1 |
|
172 |
|
|
<h3>Software-i Jo i Lirë dhe SaaSS</h3> |
173 |
|
|
|
174 |
|
|
<p>Software-i jo i lirë qe mënyra e parë që kompanitë të vinin nën kontroll |
175 |
|
|
punimin në kompjuter të njerëzve. Sot, ka një mënyrë tjetër, të quajtur |
176 |
gnun |
1.8 |
Shërbimi si Zëvendësues Software-i, ose SaaSS. Kjo do të thotë t’ia lësh |
177 |
gnun |
1.1 |
shërbyesit të dikujt të kryejë punët tuaja në kompjuter.</p> |
178 |
|
|
|
179 |
|
|
<p>SaaSS nuk do të thotë që programet në shërbyes janë jo të lirë (megjithëqë |
180 |
|
|
shpesh janë). Puna është që përdorimi i SaaSS-it shkakton të njëjtat |
181 |
|
|
padrejtësi si përdorimi i një programi jo të lirë: janë dy shtigje te i |
182 |
|
|
njëjti dreq vendi. Merrni shembullin e një shërbimi SaaSS përkthimesh: |
183 |
gnun |
1.31 |
Përdoruesi dërgon tekst tek shërbyesi dhe shërbyesi e përkthen (nga anglisht |
184 |
|
|
në spanjisht, të themi) dhe ia dërgon përkthimin mbrapsht përdoruesit. Që |
185 |
|
|
prej kësaj, akti i përkthimit është nën kontrollin e operatorit të |
186 |
|
|
shërbyesit, në vend se nën atë të përdoruesit.</p> |
187 |
gnun |
1.1 |
|
188 |
|
|
<p>Nëse përdorni SaaSS, operatori i shërbyesit kontrollon punimin tuaj në |
189 |
gnun |
1.8 |
kompjuter. Kjo kërkon që t’ia besoni krejt të dhënat tuaja përkatëse |
190 |
|
|
operatorit të shërbyesit, të cilin do ta detyrojnë t’ia tregojë ato shtetit |
191 |
gnun |
1.1 |
po ashtu—<a |
192 |
|
|
href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">kujt i shërben pra |
193 |
|
|
ky shërbyes, në fund të fundit?</a></p> |
194 |
|
|
|
195 |
|
|
<h3>Padrejtësi të Dorës së Parë dhe të Dytë</h3> |
196 |
|
|
|
197 |
|
|
<p>Kur përdorni programe pronësore ose SaaSS, së pari i bëni dëm vetes, ngaqë |
198 |
|
|
kjo i jep një njësie pushtet të padrejtë mbi ju. Për të mirën tuaj, do të |
199 |
gnun |
1.8 |
duhej t’i hiqeshit kësaj. U bën gjithashtu dëm të tjerëve, nëse premtoni që |
200 |
gnun |
1.1 |
të mos ndani gjë me të tjerët. Të mbash një premtim të tillë është gjë e |
201 |
gnun |
1.31 |
ligë dhe më pak e ligë ta shkelësh; që të jeni vërtet të drejtë, nuk do të |
202 |
gnun |
1.1 |
duhej ta bënit fare premtimin.</p> |
203 |
|
|
|
204 |
|
|
<p>Ka raste kur përdorimi i software-it jo të lirë ushtron presion mbi të |
205 |
|
|
tjerët të bëjnë edhe ata ashtu. Skype-i është një shembull i qartë: kur një |
206 |
|
|
person përdor software-in jo të lirë klient të Skype-it, i kërkon një |
207 |
|
|
personi tjetër të përdorë po ashtu atë software—e kështu që të dy |
208 |
|
|
dorëzojnë lirinë e tyre. (Google Hangouts ka të njëjtin problem.) Është e |
209 |
gnun |
1.8 |
dëmshme madje edhe t’i këshillosh programe të tilla. Do të duhej që ne të |
210 |
|
|
refuzonim t’i përdornim qoftë edhe për pak, qoftë edhe në kompjuterin e |
211 |
gnun |
1.1 |
dikujt tjetër.</p> |
212 |
|
|
|
213 |
|
|
<p>Një tjetër gjë e dëmshme nga përdorimi i programeve jo të lira dhe SaaSS-it |
214 |
gnun |
1.2 |
është se kështu shpërblehet ai që e bën, duke nxitur zhvillimin e mëtejshëm |
215 |
gnun |
1.27 |
të atij programi ose “shërbimi”, duke sjellë kështu që nën thundrën e një |
216 |
|
|
kompanie të bien më tepër njerëz.</p> |
217 |
gnun |
1.1 |
|
218 |
gnun |
1.2 |
<p>Të gjitha format e dëmit të tërthortë zmadhohen edhe më, kur përdoruesi |
219 |
|
|
është një ent publik ose një shkollë.</p> |
220 |
gnun |
1.1 |
|
221 |
|
|
<h3>Software-i i Lirë dhe Shteti</h3> |
222 |
|
|
|
223 |
|
|
<p>Agjencitë publike ekzistojnë për njerëzit, jo për vetveten. Kur punojnë në |
224 |
gnun |
1.2 |
kompjuter, e bëjnë këtë për njerëzit. E kanë detyrë të ruajnë kontrollin e |
225 |
|
|
plotë mbi punimin në kompjuter, për të bërë kështu të mundur që ai të kryhet |
226 |
gnun |
1.1 |
si duhet për njerëzit. (Kjo përbën sovranitetin kompjuterik të shtetit.) |
227 |
|
|
Ata nuk duhet të lejojnë kurrë që kontrolli mbi anën kompjuterike të shtetit |
228 |
|
|
të bjerë në duar private.</p> |
229 |
|
|
|
230 |
gnun |
1.2 |
<p>Ruajtjen e kontrollit mbi punimin në kompjuter të njerëzve, agjencitë |
231 |
gnun |
1.1 |
publike nuk duhet ta bëjnë me software pronësor (software në kontrollin e |
232 |
gnun |
1.8 |
një enti tjetër veç shtetit). Dhe nuk duhet t’ia besojnë një shërbimi të |
233 |
gnun |
1.1 |
programuar dhe xhiruar nga një ent tjetër veç shtetit, ngaqë kjo do të ishte |
234 |
|
|
SaaSS.</p> |
235 |
|
|
|
236 |
gnun |
1.2 |
<p>Software-i pronësor nuk ka asnjë lloj sigurie në një rast kyç — kur |
237 |
|
|
përdoret kundër zhvilluesit të tij. Dhe zhvilluesi mund të ndihmojë të |
238 |
|
|
tjerët të sulmojnë. <a |
239 |
gnun |
1.27 |
href="https://arstechnica.com/information-technology/2013/06/nsa-gets-early-access-to-zero-day-data-from-microsoft-others/"> |
240 |
gnun |
1.1 |
Microsoft-i i tregon të meta të Windows-it NSA-së</a> (agjencia qeveritare e |
241 |
gnun |
1.8 |
spiunazhit dixhital të ShBA-ve) përpara se t’i ndreqë ato. Nuk e dimë nëse |
242 |
gnun |
1.1 |
kështu bën edhe Apple-i, por edhe ky gjendet nën të njëjtën trysni |
243 |
|
|
qeveritare si Microsoft-i. Nëse qeveria e cilitdo vendi tjetër përdor |
244 |
|
|
software të tillë, vë në rrezik sigurinë kombëtare. Doni që NSA-ja të fusë |
245 |
gnun |
1.27 |
hundët në kompjuterat e qeverisë juaj? Shihni <a |
246 |
gnun |
1.1 |
href="/philosophy/government-free-software.html">rregullat e këshilluara |
247 |
gnun |
1.2 |
prej nesh për qeveritë për promovomin e software-it të lirë</a>.</p> |
248 |
gnun |
1.1 |
|
249 |
|
|
<h3>Software-i i Lirë dhe Arsimi</h3> |
250 |
|
|
|
251 |
|
|
<p>Shkollat (dhe këtu përfshihen veprimtaritë edukative) ndikojnë të ardhmen e |
252 |
gnun |
1.2 |
shoqërisë përmes asaj çka u mësojnë nxënësve. Ato do të duhej të jepnin |
253 |
|
|
përjashtimisht mësim software të lirë, duke e ushtruar për të mirën ndikimin |
254 |
|
|
e tyre. Të japësh mësim një program pronësor do të thotë të mbjellësh |
255 |
|
|
varësi, çka shkon kundër misionit të arsimit. Duke i stërvitur nxënësit në |
256 |
gnun |
1.1 |
përdorimin e software-it të lirë, shkollat do ta drejtojnë të ardhmen e |
257 |
gnun |
1.31 |
shoqërisë drejt lirisë dhe do të ndihmojë programuesit e talentuar të bëhen |
258 |
gnun |
1.1 |
të zotë.</p> |
259 |
|
|
|
260 |
gnun |
1.8 |
<p>Ato do t’u mësonin nxënësve zakonin e bashkëpunimit, ndihmës për |
261 |
gnun |
1.27 |
njëri-tjetrin. Çdo klasë do të duhej të kishte këtë rregull: “Nxënës, kjo |
262 |
|
|
klasë është një vend ku ndajmë me njëri-tjetrin dijen tonë. Nëse sillni në |
263 |
|
|
klasë software, nuk mund ta mbani për veten. Në vend të kësaj, duhet të |
264 |
gnun |
1.19 |
ndani kopje të tij me gjithë klasën—përfshi kodin e tij burim, në rast |
265 |
|
|
se dikush dëshiron të mësojë prej tij. Për këtë arsye, sjellja në klasë e |
266 |
|
|
software-it pronësor nuk lejohet, hiq rastet kur kjo bëhet për |
267 |
gnun |
1.27 |
retroinxhinierim të tij”.</p> |
268 |
gnun |
1.1 |
|
269 |
gnun |
1.8 |
<p>Zhvilluesit pronësorë do të na vinin t’i ndëshkonim nxënësit që janë aq |
270 |
gnun |
1.31 |
zemërmirë sa të ndajnë <em>software</em> me të tjerët dhe t’i pengonim ata |
271 |
gnun |
1.22 |
që janë aq kureshtarë sa të duan ta ndryshojnë atë. Kjo do të thotë arsimim |
272 |
|
|
i shtrembër. Shihni më tepër diskutime rreth <a |
273 |
|
|
href="/education/education.html">përdorimit të software-it të lirë në |
274 |
|
|
shkolla</a>.</p> |
275 |
gnun |
1.1 |
|
276 |
gnun |
1.29 |
<h3>Software-i i Lirë: Më Shumë Se “Avantazhe”</h3> |
277 |
gnun |
1.1 |
|
278 |
gnun |
1.27 |
<p>Më kërkojnë shpesh të përshkruaj “avantazhet e software-it të lirë. Por |
279 |
|
|
fjala “avantazhe” është shumë e dobët kur vjen puna te liria. Jeta pa liri |
280 |
gnun |
1.31 |
është shtypje dhe kjo vlen edhe për punimin në kompjuter, si për çdo |
281 |
gnun |
1.27 |
veprimtari tjetër në jetën tonë. Ne s’duhet të pranojmë t’u japim pronarëve |
282 |
|
|
të programeve ose të shërbimeve kompjuterike kontrollit mbi punimin tonë në |
283 |
|
|
kompjuter. Kjo është gjëja e drejtë që duhet bërë, për arsye egoiste; por |
284 |
|
|
jo vetëm për arsye egoiste.</p> |
285 |
gnun |
1.1 |
|
286 |
gnun |
1.8 |
<p>Liria përfshin lirinë për të bashkëpunuar me të tjerët. T’ua mohosh |
287 |
|
|
njerëzve atë liri do të thotë t’i mbash ata të përçarë, çka është fillimi i |
288 |
|
|
një skeme për t’i shtypur ata. Në bashkësinë e software-it të lirë, jemi |
289 |
gnun |
1.1 |
shumë të ndërgjegjshëm mbi rëndësinë e lirisë për të bashkëpunuar me të |
290 |
gnun |
1.27 |
tjerët, ngaqë puna jonë përbëhet nga bashkëpunim të organizuar. Nëse shoku |
291 |
gnun |
1.8 |
juaj ju viziton dhe sheh që përdorni një program, mund t’ju kërkojë një |
292 |
gnun |
1.27 |
kopje. Një program që jua ndalon rishpërndarjen e tij, ose që thotë se “nuk |
293 |
|
|
është menduar ta bëni”, është anti-shoqëror.</p> |
294 |
gnun |
1.1 |
|
295 |
|
|
<p>Në lëmin kompjuterik, bashkëveprimi përfshin rishpërndarjen e kopjeve |
296 |
|
|
ekzakte të një programi për përdoruesit e tjerë. Përfshin gjithashtu |
297 |
gnun |
1.2 |
shpërndarjen për ta të versioneve tuaja të ndryshuara. Software-i i lirë i |
298 |
gnun |
1.1 |
nxit forma të tilla bashkëpunimi, ndërsa software-i pronësor i ndalon ato. |
299 |
gnun |
1.31 |
E ndalon rishpërndarjen e kopjeve dhe duke u mohuar përdoruesve kodin burim, |
300 |
|
|
i pengon ata të bëjnë ndryshime. SaaSS-i ka të njëjtat efekte: nëse punimi |
301 |
|
|
juaj në kompjuter zhvillohet nëpër web, te shërbyesi i dikujt tjetër, nga |
302 |
|
|
kopja e dikujt tjetër e një programi, nuk e shihni apo prekni dot |
303 |
gnun |
1.1 |
software-in që kryen përllogaritjet për ju, ndaj nuk mund ta rishpërndani |
304 |
|
|
ose ndryshoni dot.</p> |
305 |
|
|
|
306 |
|
|
<h3>Përfundim</h3> |
307 |
|
|
|
308 |
gnun |
1.22 |
<p>E meritojmë të kemi kontroll në punën tonë me kompjuterat. Si mund ta |
309 |
|
|
fitojmë kontrollin?</p> |
310 |
|
|
|
311 |
|
|
<ul> |
312 |
|
|
<li>Duke mos pranuar <em>software</em> jo të lirë në kompjuter që kemi pronë ose |
313 |
gnun |
1.31 |
përdorim rregullisht dhe duke mos pranuar SaaSS.</li> |
314 |
gnun |
1.22 |
|
315 |
|
|
<li>Duke <a href="/licenses/license-recommendations.html"> zhvilluar software të |
316 |
|
|
lirë</a> (për ata prej nesh që janë programues.)</li> |
317 |
|
|
|
318 |
|
|
<li>Duke mos pranuar të zhvillojmë ose promovojmë <em>software</em> jo të lirë |
319 |
|
|
ose SaaSS.</li> |
320 |
|
|
|
321 |
|
|
<li>Duke <a href="/help/help.html">i përhapur këto ide te të tjerët</a>.</li> |
322 |
|
|
|
323 |
|
|
<li>Duke <a href="/philosophy/saying-no-even-once.html">thënë jo dhe duke |
324 |
|
|
shprehur arsyet tonë</a>, kur ftohemi të xhirojmë një program jo të lirë.</li> |
325 |
|
|
</ul> |
326 |
gnun |
1.1 |
|
327 |
|
|
<p>Ne dhe mijëra përdorues e kemi bërë këtë që prej 1984-s, prej kësaj kemi |
328 |
|
|
tani sistemin operativ të lirë GNU/Linux që kushdo—programues ose |
329 |
|
|
jo—mund ta përdorë. Bashkojuni kauzës sonë, si programues ose si |
330 |
gnun |
1.8 |
veprimtar. Le t’i çlirojmë të tërë përdoruesit e kompjuterit.</p> |
331 |
gnun |
1.1 |
|
332 |
gnun |
1.27 |
<div class="announcement comment" role="complementary"> |
333 |
|
|
<hr class="no-display" /> |
334 |
|
|
<p> |
335 |
|
|
<a href="/help/help.html">Rrugë të këshilluara, përmes të cilave mund të |
336 |
|
|
ndihmoni lëvizjen për software të lirë</a> |
337 |
|
|
</p> |
338 |
|
|
</div> |
339 |
|
|
|
340 |
|
|
<div class="infobox extra" role="complementary"> |
341 |
|
|
<hr /> |
342 |
|
|
<p>Një version thelbësisht i redaktuar i këtij artikulli u botua në <a |
343 |
|
|
href="https://www.wired.com/2013/09/why-free-software-is-more-important-now-than-ever-before/"> |
344 |
|
|
<cite>Wired</cite></a>.</p> |
345 |
|
|
</div> |
346 |
|
|
</div> |
347 |
|
|
|
348 |
gnun |
1.6 |
<div class="translators-notes"> |
349 |
gnun |
1.1 |
|
350 |
|
|
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
351 |
|
|
</div> |
352 |
|
|
</div> |
353 |
|
|
|
354 |
|
|
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
355 |
|
|
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> |
356 |
gnun |
1.28 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
357 |
gnun |
1.4 |
<div class="unprintable"> |
358 |
gnun |
1.1 |
|
359 |
|
|
<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së |
360 |
|
|
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka |
361 |
gnun |
1.8 |
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> |
362 |
gnun |
1.1 |
FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera |
363 |
|
|
mund të dërgohen te <a |
364 |
|
|
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> |
365 |
|
|
|
366 |
|
|
<p> |
367 |
|
|
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
368 |
|
|
replace it with the translation of these two: |
369 |
|
|
|
370 |
|
|
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
371 |
|
|
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
372 |
|
|
Please send your comments and general suggestions in this regard |
373 |
|
|
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
374 |
|
|
|
375 |
|
|
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
376 |
|
|
|
377 |
gnun |
1.27 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
378 |
gnun |
1.1 |
our web pages, see <a |
379 |
|
|
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
380 |
|
|
README</a>. --> |
381 |
gnun |
1.3 |
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të |
382 |
|
|
mirë dhe të përpikta. Megjithatë, nuk jemi të përjashtuar nga |
383 |
gnun |
1.30 |
papërsosuritë. Ju lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me |
384 |
gnun |
1.3 |
këtë dërgojini te <a |
385 |
|
|
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për |
386 |
|
|
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona |
387 |
|
|
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për |
388 |
|
|
përkthimet</a>.</p> |
389 |
gnun |
1.4 |
</div> |
390 |
gnun |
1.1 |
|
391 |
|
|
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
392 |
|
|
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
393 |
gnun |
1.10 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
394 |
gnun |
1.1 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
395 |
|
|
Please make sure the copyright date is consistent with the |
396 |
|
|
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
397 |
|
|
document was modified, or published. |
398 |
|
|
|
399 |
|
|
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
400 |
|
|
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
401 |
|
|
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
402 |
|
|
year, i.e., a year in which the document was published (including |
403 |
|
|
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
404 |
|
|
|
405 |
|
|
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
406 |
|
|
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
407 |
gnun |
1.31 |
<p>Të drejta kopjimi © 2013-2015, 2017, 2021, 2023 Richard Stallman</p> |
408 |
gnun |
1.1 |
|
409 |
gnun |
1.5 |
<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" |
410 |
gnun |
1.10 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons |
411 |
|
|
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> |
412 |
gnun |
1.1 |
|
413 |
|
|
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> |
414 |
|
|
<div class="translators-credits"> |
415 |
|
|
|
416 |
|
|
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
417 |
|
|
</div> |
418 |
|
|
|
419 |
gnun |
1.6 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
420 |
gnun |
1.1 |
U përditësua më: |
421 |
|
|
|
422 |
gnun |
1.31 |
$Date: 2023/04/04 11:25:43 $ |
423 |
gnun |
1.1 |
|
424 |
|
|
<!-- timestamp end --> |
425 |
|
|
</p> |
426 |
|
|
</div> |
427 |
|
|
</div> |
428 |
gnun |
1.19 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
429 |
gnun |
1.1 |
</body> |
430 |
|
|
</html> |