| 1 |
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-doc.en.html" --> |
| 2 |
|
| 3 |
<!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> |
| 4 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
| 5 |
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
| 6 |
<!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs extension" --> |
| 7 |
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
| 8 |
|
| 9 |
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
| 10 |
<title>Pse Software-i i Lirë lyp Dokumentim të Lirë - Projekti GNU - Free Software |
| 11 |
Foundation</title> |
| 12 |
|
| 13 |
<!--#include virtual="/philosophy/po/free-doc.translist" --> |
| 14 |
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> |
| 15 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> |
| 16 |
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
| 17 |
<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> |
| 18 |
<div class="article reduced-width"> |
| 19 |
<h2>Pse Software-i i Lirë lyp Dokumentim të Lirë</h2> |
| 20 |
<div class="thin"></div> |
| 21 |
|
| 22 |
<p> |
| 23 |
Mangësia më e madhe në sistemet operative të lirë s’është software-i - është |
| 24 |
mungesa e doracakëve të lirë të mirë që mund t’i përfshijmë në këto |
| 25 |
sisteme. Mjaft nga programet tona më të rëndësishme nuk vijnë me doracakë |
| 26 |
të plotë. Dokumentimi është një pjesë thelbësore e cilësdo paketë |
| 27 |
<em>software</em>; kur një paketë software-i të rëndësishëm të lirë nuk vjen |
| 28 |
me një doracak të lirë, ky është një boshllëk i madh. Sot kemi shumë |
| 29 |
boshllëqe të tilla.</p> |
| 30 |
|
| 31 |
<p> |
| 32 |
Dikur, shumë vjet më parë, thashë të mësoja Perl. Mora një kopje të |
| 33 |
doracakut të lirë, por m’u duk i vështirë për t’u lexuar. Kur pyeta |
| 34 |
përdorues të Perl-it rreth alternativash, më thanë se kish doracakë për |
| 35 |
hyrje, më të mirë - por nuk qenë të lirë (në pikëpamjen e respektimit të |
| 36 |
lirisë).</p> |
| 37 |
|
| 38 |
<p> |
| 39 |
Pse qe kështu? Autorët e doracakëve të mirë i kishin shkruar për O'Reilly |
| 40 |
Associates, që i botoi me kushte kufizuese - ndalohet kopjimi, ndalohen |
| 41 |
ndryshimet, s’ka kartela burim - çka i bënte jo të lirë, duke i përjashtuar |
| 42 |
kështu nga Bota e Lirë.</p> |
| 43 |
|
| 44 |
<p> |
| 45 |
Kjo s’qe hera e parë që kish ndodhur dhe (në dëm të madh ndaj bashkësisë |
| 46 |
sonë) s’qe as e fundit. Prej atëherë, botues doracakësh pronësorë kanë |
| 47 |
joshur një numër të madh autorësh t’i kufizojnë doracakët e tyre. Shumë |
| 48 |
herë kam dëgjuar përdorues të GNU-së të më thotë me etje rreth një doracaku |
| 49 |
që po, me të cilin pret të ndihmojë Projektin GNU - dhe mandej të humb |
| 50 |
shpresat, sepse eci më tej duke shpjeguar se iu desh të nënshkruante një |
| 51 |
kontratë me një botues që do ta kufizonte, që të mos mund ta përdorim.</p> |
| 52 |
|
| 53 |
<p> |
| 54 |
Për faktin se shkrimi i një anglishteje të mirë është aftësi e rrallë mes |
| 55 |
programuesve, s’ia dalim dot të humbim doracakë në të këtë mënyrë.</p> |
| 56 |
|
| 57 |
<hr class="no-display" /> |
| 58 |
<div class="announcement" role="complementary"><p> |
| 59 |
<a href="https://defectivebydesign.org/ebooks.html">Bëhuni pjesë e listës |
| 60 |
sonë të postimeve mbi rreziqet e e-librave</a>. |
| 61 |
</p></div> |
| 62 |
<hr class="no-display" /> |
| 63 |
|
| 64 |
<p> |
| 65 |
Dokumentimi i lirë, si software-i i lirë, është çështje lirie, jo çmimi. |
| 66 |
Problemi me këto doracakë s’qe pse O'Reilly Associates aplikonte çmim për |
| 67 |
kopjet e shtypura - kjo në vetvete s’ka gjë të keqe. (Edhe Free Software |
| 68 |
Foundation <a href="https://shop.fsf.org/category/books/">shet kopje të |
| 69 |
shtypura</a> <a href="/doc/doc.html">doracakësh GNU</a> të lirë.) Por |
| 70 |
doracakët GNU mund të kihen në formën e kodit burim, teksa këto doracakë |
| 71 |
gjenden vetëm në letër. Doracakët GNU vijnë me leje për t’i kopjuar dhe |
| 72 |
ndryshuar; ata për Perl-in jo. Këto kufizime janë problemi.</p> |
| 73 |
|
| 74 |
<p> |
| 75 |
Kriteri për një doracak të lirë është pak a shumë i njëjtë me atë për |
| 76 |
software-in e lirë: është çështje e dhënies së disa lirive krejt |
| 77 |
përdoruesve. Rishpërndarja (përfshi rishpërndarje komerciale) duhet lejuar, |
| 78 |
që kështu doracaku të mund të shoqërojë çdo kopje të programit, në internet |
| 79 |
apo në letër. Lejet për ta ndryshuar janë gjithashtu kyçe.</p> |
| 80 |
|
| 81 |
<ul> |
| 82 |
<li>Licenca <a href="/licenses/fdl.html">The GNU Free Documentation License</a></li> |
| 83 |
</ul> |
| 84 |
|
| 85 |
<p> |
| 86 |
Si rregull i përgjithshëm, nuk besoj se është thelbësore për njerëzit të |
| 87 |
kenë leje të ndryshojnë gjithë llojet e artikujve dhe librave. Problemet |
| 88 |
për shkrimin nuk janë domosdo si ato të software-it. Për shembull, nuk |
| 89 |
mendoj se ju ose unë jemi të detyruar të japim leje për të ndryshuar artikuj |
| 90 |
si ky, që përshkruan veprimet dhe pikëpamjet tona.</p> |
| 91 |
|
| 92 |
<p> |
| 93 |
Por ka një arsye të veçantë pse liria për të ndryshuar është kyçe për |
| 94 |
dokumentimin për software-in e lirë. Kur njerëzit ushtrojnë të drejtën e |
| 95 |
tyre për të ndryshuar software-in dhe shtojnë ose ndryshojnë veçori të tij, |
| 96 |
nëse janë të ndërgjegjshëm, do të ndryshojnë edhe doracakun - që të mund të |
| 97 |
japin dokumentim të saktë dhe të përdorshëm, me programin e ndryshuar. Një |
| 98 |
doracak që u ndalon programuesve të jenë të ndërgjegjshëm dhe të përfundojnë |
| 99 |
punën e tyre, ose më saktë, që u kërkon atyre të shkruajnë një doracak të ri |
| 100 |
nga e para, nëse ndryshojnë programin, nuk plotëson nevojat e bashkësisë |
| 101 |
sonë.</p> |
| 102 |
|
| 103 |
<p> |
| 104 |
Teksa një ndalim pa dallim i ndryshimeve është i papranueshëm, disa lloje |
| 105 |
kufizimesh mbi metodat e ndryshimit nuk sjellin problem. Për shembull, |
| 106 |
kërkesa që të ruhet shënimi mbi të drejta kopjimi i autorit origjinal, |
| 107 |
kushtet e shpërndarjes, ose lista e autorëve, janë OK. Gjithashtu s’është |
| 108 |
problem të kërkohet që versionet e ndryshuar të përfshijnë një shënim se |
| 109 |
qenë ndryshuar, madje edhe të kihen ndarje të tëra që s’i fshini apo |
| 110 |
ndryshoni dot, sa kohë që këto ndarje merren me subjekte jo teknike. (Ca |
| 111 |
prej doracakëve GNU kanë të tillë.)</p> |
| 112 |
|
| 113 |
<p> |
| 114 |
Këto lloje kufizimesh s’janë problem, ngaqë, nga pikëpamja praktike, nuk e |
| 115 |
ndalojnë programuesin e ndërgjegjshëm t’ia përshtatë doracakun programit të |
| 116 |
ndryshuar. Me fjalë të tjera, nuk e pengojnë bashkësinë e software-it të |
| 117 |
lirë të përdorë plotësisht doracakun.</p> |
| 118 |
|
| 119 |
<p> |
| 120 |
Megjithatë, duhet bërë e mundur të ndryshohet krejt lënda <em>teknike</em> e |
| 121 |
doracakut dhe mandej të rishpërndahet përfundimi përmes krejt mediave të |
| 122 |
zakonshme, përmes krejt kanaleve të zakonshëm; përndryshe, kufizimet i dalin |
| 123 |
përpara bashkësisë, doracaku s’është i lirë dhe neve na duhet një doracak |
| 124 |
tjetër.</p> |
| 125 |
|
| 126 |
<p> |
| 127 |
Mjerisht, shpesh është e vështirë të gjendet dikush të shkruajë një tjetër |
| 128 |
doracak, kur ka një doracak pronësor. Pengesa qëndron në faktin se mjaft |
| 129 |
përdorues mendojnë se një doracak pronësor është goxha i mirë - nuk shohin |
| 130 |
arsye pse duhet të shkruajnë një doracak të lirë. Nuk shohin se sistemi i |
| 131 |
lirë operativ ka një boshllëk që duhet mbushur.</p> |
| 132 |
|
| 133 |
<p> |
| 134 |
Pse mendojnë përdoruesit se doracakët pronësorë janë goxha të mirë? Disa s’e |
| 135 |
kanë vrarë mendjen për problemin. Shpresoj që ky artikull të bëjë diçka për |
| 136 |
ta ndryshuar këtë.</p> |
| 137 |
|
| 138 |
<p> |
| 139 |
Përdorues të tjerë i konsiderojnë doracakët pronësorë të pranueshëm për të |
| 140 |
njëjtën arsye që kaq shumë njerëz e konsiderojnë software-in pronësor të |
| 141 |
pranueshëm: gjykojnë thjesht në terma praktikë, jo duke përdorur lirinë si |
| 142 |
kriter. Këta njerëz kanë të drejtën e opinionit të tyre, por ngaqë këto |
| 143 |
opinione rrjedhin prej vlerash të cilat nuk përfshijnë lirinë, nuk janë |
| 144 |
udhërrëfyes për ne që vlerësojmë lirinë.</p> |
| 145 |
|
| 146 |
<p> |
| 147 |
Ju lutemi, përhapni fjalën rreth këtij problemi. Vazhdojmë të humbim |
| 148 |
doracakë që i shkojnë botimeve pronësore. Nëse përhapim fjalën se doracakët |
| 149 |
pronësorë nuk janë të mjaftueshëm, ndoshta personi i ardhshëm që dëshiron të |
| 150 |
ndihmojë GNU-në duke shkruar dokumentim do të kuptojë, para se të jetë shumë |
| 151 |
vonë, se duhet, mbi të gjitha, ta bëjë të lirë.</p> |
| 152 |
|
| 153 |
<p> |
| 154 |
I nxisim gjithashtu botuesit komercialë të sheshin doracakë të lirë, nën |
| 155 |
<em>copyleft</em>, në vend se pronësorë. Një rrugë se si mund të ndihmoni |
| 156 |
në këtë është të kontrolloni kushtet e shpërndarjes së një doracaku, përpara |
| 157 |
se ta blini dhe të parapëlqeni doracakë nën <em>copyleft</em>, në vend se jo |
| 158 |
të tillë.</p> |
| 159 |
<p> |
| 160 |
[Shënim: Mirëmbajmë një <a href="/doc/other-free-books.html">faqe që radhit |
| 161 |
libra të lirë prej botuesish të tjerë</a>].</p> |
| 162 |
</div> |
| 163 |
|
| 164 |
<div class="translators-notes"> |
| 165 |
|
| 166 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
| 167 |
</div> |
| 168 |
</div> |
| 169 |
|
| 170 |
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
| 171 |
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> |
| 172 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
| 173 |
<div class="unprintable"> |
| 174 |
|
| 175 |
<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së |
| 176 |
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka |
| 177 |
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> |
| 178 |
FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera |
| 179 |
mund të dërgohen te <a |
| 180 |
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> |
| 181 |
|
| 182 |
<p> |
| 183 |
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
| 184 |
replace it with the translation of these two: |
| 185 |
|
| 186 |
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
| 187 |
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
| 188 |
Please send your comments and general suggestions in this regard |
| 189 |
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
| 190 |
|
| 191 |
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 192 |
|
| 193 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
| 194 |
our web pages, see <a |
| 195 |
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
| 196 |
README</a>. --> |
| 197 |
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të |
| 198 |
mirë dhe të përpikta. Megjithatë, s’jemi të përjashtuar nga papërsosuri. Ju |
| 199 |
lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me këtë dërgojini te <a |
| 200 |
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për |
| 201 |
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona |
| 202 |
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për |
| 203 |
përkthimet</a>.</p> |
| 204 |
</div> |
| 205 |
|
| 206 |
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
| 207 |
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
| 208 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
| 209 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
| 210 |
Please make sure the copyright date is consistent with the |
| 211 |
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
| 212 |
document was modified, or published. |
| 213 |
|
| 214 |
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
| 215 |
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
| 216 |
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
| 217 |
year, i.e., a year in which the document was published (including |
| 218 |
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
| 219 |
|
| 220 |
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
| 221 |
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
| 222 |
<p>Të drejta kopjimi © 1996, 2019, 2021 Free Software Foundation, Inc.</p> |
| 223 |
|
| 224 |
<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" |
| 225 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons |
| 226 |
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> |
| 227 |
|
| 228 |
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> |
| 229 |
<div class="translators-credits"> |
| 230 |
|
| 231 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
| 232 |
</div> |
| 233 |
|
| 234 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
| 235 |
U përditësua më: |
| 236 |
|
| 237 |
$Date: 2021/09/05 07:59:45 $ |
| 238 |
|
| 239 |
<!-- timestamp end --> |
| 240 |
</p> |
| 241 |
</div> |
| 242 |
</div> |
| 243 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
| 244 |
</body> |
| 245 |
</html> |