| 1 |
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/ebooks.en.html" --> |
| 2 |
|
| 3 |
<!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> |
| 4 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
| 5 |
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
| 6 |
<!--#set var="TAGS" value="essays cultural access" --> |
| 7 |
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
| 8 |
|
| 9 |
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
| 10 |
<title>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie? - Projekt GNU - |
| 11 |
Fundacja Wolnego Oprogramowania</title> |
| 12 |
|
| 13 |
<!--#include virtual="/philosophy/po/ebooks.translist" --> |
| 14 |
<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> |
| 15 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.pl.html" --> |
| 16 |
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
| 17 |
<!--#include virtual="/server/top-addendum.pl.html" --> |
| 18 |
<div class="article reduced-width"> |
| 19 |
<h2>Książki elektroniczne: Wolność czy prawa autorskie?</h2> |
| 20 |
|
| 21 |
<address class="byline"><a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> |
| 22 |
|
| 23 |
<p>Dawno, dawno temu, w czasach prasy drukarskiej, dla branży wydawniczej |
| 24 |
ustanowiono pewne przepisy prawne regulujące jej działanie. Nazwano je |
| 25 |
prawem autorskim, copyright [ang. „prawo o kopiowaniu”]. Celem |
| 26 |
tej regulacji przemysłowej, jak stwierdzono w Konstytucji USA, było |
| 27 |
„promowanie postępu” czyli zachęcanie |
| 28 |
do publikowania. Jako metody użyto obowiązku uzyskiwania przez wydawców |
| 29 |
zgody autorów na skorzystanie z nowszych prac.</p> |
| 30 |
|
| 31 |
<p>Zwykli czytelnicy nie mieli powodów do niezadowolenia, gdyż prawo |
| 32 |
autorskie ograniczało tylko publikację, a nie to, co mógłby zrobić |
| 33 |
czytelnik. Nawet jeśli podniosło to nieco cenę książki, były to tylko |
| 34 |
pieniądze, a nie uprzykrzało czytelnikowi życia. Prawo autorskie |
| 35 |
działało dla dobra publicznego, zgodnie z zamierzeniami, i było |
| 36 |
stosunkowo bezbolesne dla społeczeństwa. Dobrze spełniało swoje |
| 37 |
zadania – wówczas.</p> |
| 38 |
|
| 39 |
<p>Potem pojawił się nowy sposób rozpowszechniania informacji: komputery |
| 40 |
i sieci. Zaletą technologii cyfrowych jest łatwość kopiowania |
| 41 |
i przetwarzania informacji, w tym również oprogramowania, nagrań |
| 42 |
muzycznych i książek. Sieci zaoferowały możliwość nieograniczonego |
| 43 |
dostępu do wszelkiego rodzaju danych – informacyjną utopię.</p> |
| 44 |
|
| 45 |
<p>Jednak na drodze stała jedna przeszkoda: prawo autorskie. Czytelnicy, |
| 46 |
którzy wykorzystywali swoje komputery do dzielenia się opublikowaną |
| 47 |
informacją z innymi byli, z formalnego punktu widzenia, ludźmi |
| 48 |
łamiącymi prawo autorskie. Świat wokół tego prawa się zmienił, tak |
| 49 |
że to, co niegdyś było regulacją przemysłową dotyczącą wydawców, stało |
| 50 |
się restrykcją nałożoną na społeczeństwo, któremu miało służyć.</p> |
| 51 |
|
| 52 |
<p>W systemie prawdziwej demokracji, prawo, które zabrania popularnej, |
| 53 |
naturalnej i przydatnej działalności jest zwykle wkrótce |
| 54 |
rozluźniane. Jednak potężne lobby wydawców było zdecydowane nie |
| 55 |
dopuścić do tego, żeby społeczeństwo wykorzystywało zalety tkwiące |
| 56 |
w swoich komputerach. Zauważyli, że odpowiednią bronią jest prawo |
| 57 |
autorskie. Pod ich wpływem, zamiast rozluźnić system praw autorskich, |
| 58 |
rządy zaostrzyły je jeszcze bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, nakładając |
| 59 |
surowe kary na czytelników przyłapanych na dzieleniu się.</p> |
| 60 |
|
| 61 |
<p>Ale na tym się nie skończyło. Komputery mogą być potężnymi narzędziami |
| 62 |
dominacji gdy niewielka grupa osób kontroluje to, co robią komputery |
| 63 |
innych. Wydawcy uświadomili sobie, że narzucając ludziom używanie |
| 64 |
do czytania książek elektronicznych (e-books) specjalnie |
| 65 |
zaprojektowanego oprogramowania, mogą zyskać niesłychaną władzę: |
| 66 |
przymuszania czytelnika do zidentyfikowania się i zapłacenia, |
| 67 |
za każdym razem, gdy chcą przeczytać książkę! To marzenie wydawców.</p> |
| 68 |
|
| 69 |
<p>Zatem nakłonili rząd USA do podarowania im w roku 1998 ustawy |
| 70 |
Digital Millennium Copyright Act (Ustawa o prawach autorskich |
| 71 |
w cyfrowym tysiącleciu), prawa dającego im absolutną władzę prawną |
| 72 |
nad niemal wszystkim, co czytelnik mógłby zrobić z książką |
| 73 |
elektroniczną. Nawet czytanie bez przyznanego zezwolenia jest |
| 74 |
przestępstwem.</p> |
| 75 |
|
| 76 |
<div class="announcement comment" role="complementary"> |
| 77 |
<hr class="no-display" /> |
| 78 |
<p><a href="https://www.defectivebydesign.org/ebooks.html">Dołącz się |
| 79 |
do naszej listy mailowej o zagrożeniach eBookami</a>.</p> |
| 80 |
<hr class="no-display" /> |
| 81 |
</div> |
| 82 |
|
| 83 |
<p>Nadal mamy te same stare swobody w korzystaniu z papierowych |
| 84 |
książek. Ale jeśli książki elektroniczne zastąpią drukowane, niewiele |
| 85 |
będzie pożytku z tego wyjątku. Dzięki „elektronicznemu |
| 86 |
atramentowi”, który daje możliwość ściągnięcia nowego tekstu |
| 87 |
na pozornie „zadrukowany” kawałek papieru, nawet gazety |
| 88 |
mogą stać się efemeryczne. Wyobraźcie sobie: nie będzie już sklepów |
| 89 |
z używanymi książkami, żadnego pożyczania książki przyjacielowi, |
| 90 |
żadnego wypożyczania z biblioteki publicznej – żadnych |
| 91 |
„luk”, które dawałyby komuś szanse czytania |
| 92 |
bez płacenia. A sądząc po reklamach czytnika Microsoft |
| 93 |
Reader, nie będzie też możliwości anonimowego kupna książek. Oto świat, jaki |
| 94 |
zamyślają dla nas wydawcy.</p> |
| 95 |
|
| 96 |
<p>Dlaczego tak niewiele jest publicznych debat na temat tak doniosłych |
| 97 |
zmian? Większość obywateli nie miała jeszcze sposobności borykać się |
| 98 |
z politycznymi kwestiami, jakie niesie ze sobą ta futurystyczna |
| 99 |
technologia. Oprócz tego, społeczeństwo uczono myśleć, że prawa |
| 100 |
autorskie istnieją, aby „chronić” ich posiadaczy, |
| 101 |
z czego wynika, że interesy samej społeczności się nie liczą.</p> |
| 102 |
|
| 103 |
<p>Jednak kiedy ogół społeczeństwa zacznie korzystać |
| 104 |
z elektronicznych książek i odkryje, jakie rządy przygotowali dla |
| 105 |
nich wydawcy, ludzie zaczną się sprzeciwiać. Ludzkość nie będzie znosić tego |
| 106 |
jarzma wiecznie.</p> |
| 107 |
|
| 108 |
<p>Wydawcy będą chcieli, byśmy uwierzyli, że pełne zakazów prawo autorskie |
| 109 |
jest jedynym sposobem na utrzymanie przy życiu twórczości artystycznej, |
| 110 |
ale nie potrzebujemy Wojny o Kopiowanie, żeby wspierać |
| 111 |
różnorodność wydawanych dzieł. Jak pokazał przypadek grupy muzycznej |
| 112 |
Grateful Dead, prywatne kopiowanie między miłośnikami nie stanowi problemu |
| 113 |
dla artystów. Dzięki legalizacji niekomercyjnego kopiowania książek |
| 114 |
elektronicznych możemy z powrotem przekształcić prawo autorskie |
| 115 |
w regulację przemysłową, jaką było niegdyś.</p> |
| 116 |
|
| 117 |
<p>W stosunku do niektórych rodzajów piśmiennictwa powinniśmy posunąć |
| 118 |
się nawet dalej. W przypadku prac naukowych i monografii powinno |
| 119 |
się zachęcać wszystkich do publikowania w sieci ich wiernych |
| 120 |
kopii; pomaga to chronić osiągnięcia naukowe, równocześnie czyniąc je |
| 121 |
bardziej dostępnymi. Dla podręczników i większości wydawnictw |
| 122 |
encyklopedycznych powinna być dozwolona także publikacja zmienionych wersji, |
| 123 |
ponieważ to zachęca społeczeństwo do ich ulepszania.</p> |
| 124 |
|
| 125 |
<p>I na koniec, kiedy sieci komputerowe udostępnią nam metodę łatwego |
| 126 |
przesłania niewielkiej sumy pieniędzy, zniknie całe uzasadnienie |
| 127 |
ograniczania wiernego kopiowania. Jeśli spodobałaby się Wam książka, |
| 128 |
a ukazałoby się okienko z napisem „Kliknij tu, by dać |
| 129 |
autorowi jednego dolara”, nie kliknęlibyście? Prawo autorskie |
| 130 |
regulujące kopiowanie książek i muzyki, odnosząc się |
| 131 |
do dystrybucji wiernych niezmienionych kopii, stanie się całkowicie |
| 132 |
przestarzałe. Odpowiedni czas już nadszedł!</p> |
| 133 |
|
| 134 |
<div class="announcement comment" role="complementary"> |
| 135 |
<hr class="no-display" /> |
| 136 |
<p>Także przeczytajcie <a |
| 137 |
href="/philosophy/ebooks-must-increase-freedom.html">E-booki muszą zwiększać |
| 138 |
naszą wolność a nie ją pomniejszać</a>.</p> |
| 139 |
</div> |
| 140 |
|
| 141 |
<div class="infobox extra" role="complementary"> |
| 142 |
<hr /> |
| 143 |
<p>Nieco zmieniona wersja artykułu opublikowanego w <cite>Technology |
| 144 |
Review</cite> w 2000 roku.</p> |
| 145 |
</div> |
| 146 |
</div> |
| 147 |
|
| 148 |
<div class="translators-notes"> |
| 149 |
|
| 150 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
| 151 |
</div> |
| 152 |
</div> |
| 153 |
|
| 154 |
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
| 155 |
<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> |
| 156 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
| 157 |
<div class="unprintable"> |
| 158 |
|
| 159 |
<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a |
| 160 |
href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu |
| 161 |
z FSF można znaleźć na stronie <a |
| 162 |
href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających |
| 163 |
odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać |
| 164 |
na adres <a |
| 165 |
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 166 |
|
| 167 |
<p> |
| 168 |
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
| 169 |
replace it with the translation of these two: |
| 170 |
|
| 171 |
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
| 172 |
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
| 173 |
Please send your comments and general suggestions in this regard |
| 174 |
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
| 175 |
|
| 176 |
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 177 |
|
| 178 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
| 179 |
our web pages, see <a |
| 180 |
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
| 181 |
README</a>. --> |
| 182 |
Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, |
| 183 |
ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie |
| 184 |
tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy |
| 185 |
w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a |
| 186 |
href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej |
| 187 |
informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji |
| 188 |
tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a |
| 189 |
href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> |
| 190 |
</div> |
| 191 |
|
| 192 |
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
| 193 |
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
| 194 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
| 195 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
| 196 |
Please make sure the copyright date is consistent with the |
| 197 |
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
| 198 |
document was modified, or published. |
| 199 |
|
| 200 |
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
| 201 |
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
| 202 |
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
| 203 |
year, i.e., a year in which the document was published (including |
| 204 |
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
| 205 |
|
| 206 |
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
| 207 |
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
| 208 |
<p>Copyright © 2000, 2021 Richard Stallman</p> |
| 209 |
|
| 210 |
<p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" |
| 211 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji |
| 212 |
Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych |
| 213 |
4.0 Międzynarodowe</a>.</p> |
| 214 |
|
| 215 |
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> |
| 216 |
<div class="translators-credits"> |
| 217 |
|
| 218 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
| 219 |
Tłumaczenie: Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2006; poprawki: Jan Owoc 2016.</div> |
| 220 |
|
| 221 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
| 222 |
Aktualizowane: |
| 223 |
|
| 224 |
$Date: 2021/09/11 09:37:22 $ |
| 225 |
|
| 226 |
<!-- timestamp end --> |
| 227 |
</p> |
| 228 |
</div> |
| 229 |
</div> |
| 230 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
| 231 |
</body> |
| 232 |
</html> |