| 1 |
<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/compromise.en.html" --> |
| 2 |
|
| 3 |
<!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> |
| 4 |
<!-- Parent-Version: 1.96 --> |
| 5 |
<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> |
| 6 |
<!--#set var="TAGS" value="essays upholding action" --> |
| 7 |
<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> |
| 8 |
|
| 9 |
<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> |
| 10 |
<title>Shmangie Kompromisesh Rrënuese - Projekti GNU - Free Software Foundation</title> |
| 11 |
<style type="text/css" media="print,screen"><!-- |
| 12 |
.imgleft, .imgright { display: block; height: 4.25em; width: auto; } |
| 13 |
@media (max-width:25em) { |
| 14 |
.imgleft, .imgright { float: none; margin: 0 auto; } |
| 15 |
} |
| 16 |
--> |
| 17 |
</style> |
| 18 |
|
| 19 |
<!--#include virtual="/philosophy/po/compromise.translist" --> |
| 20 |
<!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> |
| 21 |
<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> |
| 22 |
<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> |
| 23 |
<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> |
| 24 |
<div class="article reduced-width"> |
| 25 |
<h2>Shmangie Kompromisesh Rrënuese</h2> |
| 26 |
|
| 27 |
<address class="byline">nga Richard Stallman</address> |
| 28 |
|
| 29 |
<p class="introduction">Njëzetepesë vjet më parë, <a href="/gnu/initial-announcement.html">më 27 |
| 30 |
shtator, 1983, njoftova një plan</a> për të krijuar një sistem operativ |
| 31 |
tërësisht të lirë, të quajtur GNU - sipas “GNU's Not Unix”. Si pjesë e |
| 32 |
përvjetorit të njëzetepestë të sistemit GNU, kam shkruar këtë artikull se si |
| 33 |
bashkësia jonë mund të shmangë kompromise rrënuese. Përtej shmangies së |
| 34 |
kompromiseve të tilla, ka mjaft rrugë me të cilat mund <a |
| 35 |
href="/help/help.html"> të ndihmoni GNU-në</a> dhe software-in e lirë. Një |
| 36 |
rrugë është t’i thuhet jo përdorimit të programeve jo të lira apo një |
| 37 |
dreqshërbimi internetor sa më shpesh që mundeni, ose <a |
| 38 |
href="/philosophy/saying-no-even-once.html"> qoftë edhe një herë</a>.</p> |
| 39 |
<hr class="no-display" /> |
| 40 |
|
| 41 |
<p>Lëvizja e software-it të lirë synon për një ndryshim shoqëror: <a |
| 42 |
href="/philosophy/free-sw.html">për ta bërë krejt software-in të lirë</a>, |
| 43 |
që kështu krejt përdoruesit e software-it të jenë të lirë dhe të mund të |
| 44 |
jenë pjesë e një bashkësie bashkëpunimi. Çdo program jo i lirë i jep |
| 45 |
zhvilluesit të tij pushtet të padrejtë mbi përdoruesit. Synimi ynë është |
| 46 |
t’i japim fund kësaj padrejtësie.</p> |
| 47 |
|
| 48 |
<p>Rruga për te liria është <a |
| 49 |
href="https://www.fsf.org/bulletin/2008/spring/the-last-mile-is-always-the-hardest/"> |
| 50 |
udhë e gjatë</a>. Do të duhen shumë hapa dhe shumë vite për të arritur në |
| 51 |
një botë në të cilën të jetë normale për përdoruesit e software-it të lirë |
| 52 |
të kenë liri. Disa nga këto hapa janë të zorshëm dhe duan sakrificë. Disa |
| 53 |
prej tyre bëhen më të lehtë, nëse bëjmë kompromise me njerëz që kanë synime |
| 54 |
të tjera.</p> |
| 55 |
|
| 56 |
<img src="/graphics/gplv3-with-text-136x68.png" alt=" [Stemë e GPL-së] " |
| 57 |
class="imgright" /> |
| 58 |
|
| 59 |
<p>Ndaj, <a href="https://www.fsf.org/">Free Software Foundation</a> bën |
| 60 |
kompromise - madje dhe të mëdha. Për shembull, bëmë kompromise mbi kushtet |
| 61 |
e lidhura me patentat në versionin 3 të licencës <a |
| 62 |
href="/licenses/gpl.html">GNU General Public License</a> (GNU GPL), që |
| 63 |
kështu shoqëri të mëdha të kontribuojnë dhe të shpërndajnë <em>software</em> |
| 64 |
të mbuluar nga GPLv3, duke sjellë kështu disa patenta nën efektin e këtyre |
| 65 |
kushteve. </p> |
| 66 |
|
| 67 |
<img src="/graphics/lgplv3-with-text-154x68.png" alt=" [Stemë e LGPL-së] " |
| 68 |
class="imgleft" /> |
| 69 |
|
| 70 |
<p>Synimi i <a href="/licenses/lgpl.html">The Lesser GPL</a> është një |
| 71 |
kompromis: e përdorim në disa biblioteka të lira të caktuara për të lejuar |
| 72 |
përdorimin e tyre në programe jo të lira, ngaqë mendojmë se ndalimi ligjor i |
| 73 |
kësaj në fakt do t’i shpjerë zhvilluesit drejt bibliotekash pronësore. |
| 74 |
Pranojmë dhe instalojmë kod në programe GNU për t’i bërë të funksionojnë me |
| 75 |
programe të rëndomtë jo të lirë, si dhe dokumentojmë dhe publikojmë këtë në |
| 76 |
rrugë që nxisin përdoruesit e të fundit të instalojnë të parin, por jo |
| 77 |
anasjelltas. Përkrahim fushata specifike me të cilat pajtohemi, edhe pse |
| 78 |
nuk pajtohemi plotësisht me grupe pas tyre.</p> |
| 79 |
|
| 80 |
<p>Por hedhim poshtë disa kompromise, edhe pse mjaft të tjerë në bashkësinë |
| 81 |
tonë janë gati t’i bëjnë. Për shembull, <a |
| 82 |
href="/distros/free-system-distribution-guidelines.html"> vëmë emrin tonë në |
| 83 |
krah vetëm të shpërndarjeve GNU/Linux</a> që e kanë rregull të mos |
| 84 |
përfshijnë <em>software</em> jo të lirë ose që i shpien përdoruesit të |
| 85 |
instalojnë të tillë. Dalja në krah të shpërndarjeve jo të lira do të ishte |
| 86 |
një kompromis <abbr title="rrënues (rrënues) mbi. Që sjell shkatërrim ose |
| 87 |
humbje të rënda, rrënimtar.">rrënues</abbr>.</p> |
| 88 |
|
| 89 |
<p>Kompromiset janë rrënuese nëse do të punonin kundër synimeve tonë, në |
| 90 |
perspektivë afatgjatë. Kjo mund të ndodhë ose në nivelin e ideve, ose në |
| 91 |
atë të veprimeve.</p> |
| 92 |
|
| 93 |
<p>Në nivelin e ideve, kompromise rrënuese janë ato që përforcojnë premisat që |
| 94 |
kërkojmë të ndryshojmë. Synimi ynë është një botë ku përdoruesit e |
| 95 |
software-it janë të lirë, por ende sot shumica e përdoruesve të kompjuterit |
| 96 |
as që njohin një problem lirie. Kanë bërë të tyret vlera të “konsumatorit”, |
| 97 |
që do të thotë se e gjykojnë çfarëdo programi vetëm nga karakteristikat |
| 98 |
praktike, bie fjala, çmimi ose lehtësia që ofron.</p> |
| 99 |
|
| 100 |
<p>Libri klasik i Dale Carnegie-s për të ndihmuar veten, <cite>Si të Bëni Shokë |
| 101 |
dhe të Ndikoni Te Njerëzit</cite>, këshillon se rruga më efikase për të |
| 102 |
bindur dikë të bëjë diçka është t’i paraqiten argumente tërheqëse për vlerat |
| 103 |
e tij. Ka rrugë përmes të cilave të bëhemi tërheqës kundrejt vlerash |
| 104 |
konsumi, tipike në shoqërinë tonë. Për shembull, software-i i lirë i marrë |
| 105 |
falas mund t’u kursejë para përdoruesve. Mjaft programe të lira janë |
| 106 |
gjithashtu të leverdishëm dhe të qëndrueshëm. Përmendja e këtyre |
| 107 |
përfitimeve praktike ka dalë me sukses në bindjen e mjaft përdoruesve të |
| 108 |
adoptojnë programe të ndryshme të lira, disa prej të cilave tanimë janë |
| 109 |
mjaft të suksesshme.</p> |
| 110 |
|
| 111 |
<p>Nëse e shumta e asaj që doni të arrini, është bërja e më shumë vetëve të |
| 112 |
përdorin ca programe të lira, mund të vendosni të mos flisni mbi konceptin e |
| 113 |
lirisë dhe të përqendroheni vetëm te përparësitë praktike parë nga |
| 114 |
këndvështrimi i vlerave të konsumit. Kjo është ajo që bën termi “burim i |
| 115 |
hapët” dhe retorika përshoqëruar atij.</p> |
| 116 |
|
| 117 |
<p>Ky trajtim mund të na shpjerë vetëm pjesërisht te synimi i lirisë. Njerëzit |
| 118 |
që përdorin <em>software</em> të lirë vetëm pse është me leverdi, do të |
| 119 |
rrinë në të aq gjatë sa është më me leverdi. Dhe s’do të gjejnë arsye pse |
| 120 |
të mos përdoren programe pronësore të leverdishme tok me të.</p> |
| 121 |
|
| 122 |
<p>Filozofia e burimit të hapët presupozon dhe përpiqet të jetë tërheqëse për |
| 123 |
vlera të konsumit, i afirmon dhe i përforcon ato. Kjo është arsyeja pse <a |
| 124 |
href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">nuk mbrojmë burimin e |
| 125 |
hapët.</a></p> |
| 126 |
|
| 127 |
<div class="pict narrow"> |
| 128 |
<img src="/graphics/gnulaptop.png" |
| 129 |
alt="[Gnu Pezull, me një laptop]" /> |
| 130 |
</div> |
| 131 |
|
| 132 |
<p>Për të rrënjosur një bashkësi plotësisht të lirë dhe për shumë kohë, na |
| 133 |
duhet të bëjmë më shumë se sa të kemi njerëz që përdorin ca |
| 134 |
<em>software</em> të lirë. Na duhet të përhapim idenë e gjykimit të |
| 135 |
software-it (dhe gjërave të tjera) sipas “vlerave të qytetarit”, bazuar në |
| 136 |
faktin se respekton a jo lirinë dhe bashkësinë e përdoruesve, jo thjesht në |
| 137 |
lehtësitë që sjell. Atëherë njerëzit s’do të bien në kurthin e një programi |
| 138 |
pronësor që ka si karrem një veçori tërheqëse, të leverdishme.</p> |
| 139 |
|
| 140 |
<p>Për të promovuar vlera qytetarie, na duhet të flasim për to dhe të tregojmë |
| 141 |
se si janë themeli i veprimeve tona. Duhet të hedhim poshtë kompromisin e |
| 142 |
Dale Carnegie-së që do të ndikonte veprimet e tyre përmes daljes në krah të |
| 143 |
vlerave të konsumit.</p> |
| 144 |
|
| 145 |
<p>Kjo jo për të thënë se s’mund të citojmë fare përparësi praktike - mundemi |
| 146 |
dhe e bëjmë. Problem bëhet vetëm kur përparësia praktike zë kryet e vendit |
| 147 |
dhe e kalon lirinë në prapaskenë. Ndaj, kur citojmë përparësitë praktike të |
| 148 |
software-it të lirë, përsërisim shpesh se ato janë arsye thjesht <em>shtesë, |
| 149 |
dytësore</em> për ta parapëlqyer.</p> |
| 150 |
|
| 151 |
<p>Nuk mjafton t’i bëjmë fjalët tona të puqen me idealet tona; me to duhet të |
| 152 |
puqen edhe veprimet tona. Ndaj edhe duhet të shmangim kompromise që |
| 153 |
përfshijnë kryerjen ose legjitimimin e gjërave që synojmë t’i heqim qafe.</p> |
| 154 |
|
| 155 |
<p>Për shembull, përvoja tregon se mund të tërhiqni disa përdorues te <a |
| 156 |
href="/gnu/why-gnu-linux.html">GNU/Linux</a>, nëse përfshini disa programe |
| 157 |
jo të lira. Kjo mund të thoshte një aplikacion të bukur jo të lirë, që do |
| 158 |
të bjerë në sy të ca përdoruesve, ose një platformë programimi jo të lirë, |
| 159 |
bie fjala <a href="/philosophy/java-trap.html">Java</a> (dikur), ose Flash |
| 160 |
(ende), ose një përudhës jo të lirë pajisjeje që lejon funksionim të ca |
| 161 |
modeleve <em>hardware</em>.</p> |
| 162 |
|
| 163 |
<p>Këto kompromise janë tunduese, por minojnë. Nëse shpërndani |
| 164 |
<em>software</em> jo të lirë, ose i drejtoni njerëzit drejt tij, do të |
| 165 |
shihni se është e zorshme të thoni “Software-i jo i lirë është padrejtësi, |
| 166 |
problem shoqëror dhe duhet t’i japim fund”. Dhe edhe nëse vazhdoni t’i thoni |
| 167 |
këto fjalë, veprimet tuaja do t’u heqin themelin atyre.</p> |
| 168 |
|
| 169 |
<p>Problemi këtu nuk është nëse duhet të jenë <em>të aftë</em> apo duhen |
| 170 |
<em>lejuar</em> njerëzit të instalojnë <em>software</em> jo të lirë; një |
| 171 |
sistem për përdorim të përgjithshëm i bën të aftë dhe u lejon përdoruesve të |
| 172 |
bëjnë ç’të duan. Problemi është i udhëheqim apo jo përdoruesit drejt |
| 173 |
software-it jo të lirë. Se ç’bëjnë ata vetë, është përgjegjësi e tyre; se |
| 174 |
ç’bëjmë ne për ta dhe se për ku i drejtojmë, është e jona. S’duhet t’i |
| 175 |
shpiem përdoruesit drejt software-i pronësor, si të qe ky zgjidhja, ngaqë |
| 176 |
software-i pronësor është problemi.</p> |
| 177 |
|
| 178 |
<p>Një kompromis rrënues s’është thjesht ndikim i dëmshëm mbi të tjerët. Mund |
| 179 |
të shtrembërojë vlerat tuaja, gjithashtu, përmes disonancës konjitive. Nëse |
| 180 |
keni disa vlera, por veprimet tuaja lënë të nënkuptohen të tjera vlera, që |
| 181 |
bien ndesh me të parat, gjasat janë që të ndryshoni vlerat tuaja ose |
| 182 |
veprimet tuaja që të zgjidhet kundërshtia. Kështu, projekte që flasin vetëm |
| 183 |
për përparësi praktike, ose i shpien njerëzit drejt ndonjë software-i jo të |
| 184 |
lirë, thuajse përherë shmangin qoftë edhe <em>të sugjerojnë</em> se |
| 185 |
software-i i lirë është jo etik. Për përqafuesit e këtij, si dhe për |
| 186 |
publikun, ata përforcojnë vlerat e konsumit. Ne duhet t’i hedhim tej këto |
| 187 |
kompromise, nëse duam t’i mbajmë të palëkundurat vlerat tona.</p> |
| 188 |
|
| 189 |
<p>Nëse doni të kaloni në software-in e lirë pa komprometuar synimin e lirisë, |
| 190 |
hidhni një sy te <a href="https://www.fsf.org/resources">pjesa e FSF-së për |
| 191 |
burime</a>. Aty radhiten <em>hardware</em> dhe formësime makinash që |
| 192 |
funksionojnë në software-in e lirë, <a href="/distros/distros.html"> |
| 193 |
shpërndarje GNU/Linux tërësisht të lira</a>, për instalim, si dhe <a |
| 194 |
href="http://directory.fsf.org/"> mijëra paketa software-i të lirë</a> që |
| 195 |
funksionojnë në një mjedis 100 përqind software-i të lirë. Nëse doni të |
| 196 |
ndihmoni bashkësinë të qëndrojë në udhën e lirisë, një rrugë e rëndësishme |
| 197 |
është të mbrohen publikisht vlerat e qytetarisë. Kur njerëzit diskutojnë |
| 198 |
ç’është e mirë a e keqe, ose ç’të bëhet, përmendni vlerat e lirisë dhe |
| 199 |
bashkësisë dhe debatoni duke u nisur prej tyre.</p> |
| 200 |
|
| 201 |
<p>Një rrugë që ju lejon të ecni më shpejt s’është më e mirë, nëse shpie në |
| 202 |
vend të gabuar. Kompromisi është thelbësor për të arritur një synim |
| 203 |
ambicioz, por bëni kujdes me kompromiset që shpien larg synimit.</p> |
| 204 |
|
| 205 |
<hr class="column-limit"/> |
| 206 |
|
| 207 |
<p> |
| 208 |
Për një pikëpamje të ngjashme, në një fushë tjetër të jetës, shihni <a |
| 209 |
href="https://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/jul/19/nudge-is-not-enough-behaviour-change"> |
| 210 |
“Nudge” is not enough</a>. |
| 211 |
</p> |
| 212 |
</div> |
| 213 |
|
| 214 |
<div class="translators-notes"> |
| 215 |
|
| 216 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> |
| 217 |
</div> |
| 218 |
</div> |
| 219 |
|
| 220 |
<!-- for id="content", starts in the include above --> |
| 221 |
<!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> |
| 222 |
<div id="footer" role="contentinfo"> |
| 223 |
<div class="unprintable"> |
| 224 |
|
| 225 |
<p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së |
| 226 |
dërgojini te <a href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Ka |
| 227 |
gjithashtu <a href="/contact/">mënyra të tjera për t’u lidhur me</a> |
| 228 |
FSF-në. Njoftimet për lidhje të dëmtuara dhe ndreqje apo këshilla të tjera |
| 229 |
mund të dërgohen te <a |
| 230 |
href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> |
| 231 |
|
| 232 |
<p> |
| 233 |
<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, |
| 234 |
replace it with the translation of these two: |
| 235 |
|
| 236 |
We work hard and do our best to provide accurate, good quality |
| 237 |
translations. However, we are not exempt from imperfection. |
| 238 |
Please send your comments and general suggestions in this regard |
| 239 |
to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> |
| 240 |
|
| 241 |
<web-translators@gnu.org></a>.</p> |
| 242 |
|
| 243 |
<p>For information on coordinating and contributing translations of |
| 244 |
our web pages, see <a |
| 245 |
href="/server/standards/README.translations.html">Translations |
| 246 |
README</a>. --> |
| 247 |
Përpiqemi fort dhe bëjmë sa mundemi për të ofruar përkthime me cilësi të |
| 248 |
mirë dhe të përpikta. Megjithatë, s’jemi të përjashtuar nga papërsosuri. Ju |
| 249 |
lutemi, komentet dhe këshillat e përgjithshme lidhur me këtë dërgojini te <a |
| 250 |
href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p><p>Për |
| 251 |
të dhëna mbi bashkërendimin dhe parashtrimin e përkthimeve të faqeve tona |
| 252 |
web, shihni <a href="/server/standards/README.translations.html">README për |
| 253 |
përkthimet</a>.</p> |
| 254 |
</div> |
| 255 |
|
| 256 |
<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to |
| 257 |
files generated as part of manuals) on the GNU web server should |
| 258 |
be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this |
| 259 |
without talking with the webmasters or licensing team first. |
| 260 |
Please make sure the copyright date is consistent with the |
| 261 |
document. For web pages, it is ok to list just the latest year the |
| 262 |
document was modified, or published. |
| 263 |
|
| 264 |
If you wish to list earlier years, that is ok too. |
| 265 |
Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying |
| 266 |
years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable |
| 267 |
year, i.e., a year in which the document was published (including |
| 268 |
being publicly visible on the web or in a revision control system). |
| 269 |
|
| 270 |
There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers |
| 271 |
Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> |
| 272 |
<p>Të drejta kopjimi © 2008, 2021 Richard Stallman</p> |
| 273 |
|
| 274 |
<p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" |
| 275 |
href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons |
| 276 |
Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> |
| 277 |
|
| 278 |
<!--#include virtual="/server/bottom-notes.sq.html" --> |
| 279 |
<div class="translators-credits"> |
| 280 |
|
| 281 |
<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> |
| 282 |
</div> |
| 283 |
|
| 284 |
<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> |
| 285 |
U përditësua më: |
| 286 |
|
| 287 |
$Date: 2021/09/11 09:37:22 $ |
| 288 |
|
| 289 |
<!-- timestamp end --> |
| 290 |
</p> |
| 291 |
</div> |
| 292 |
</div> |
| 293 |
<!-- for class="inner", starts in the banner include --> |
| 294 |
</body> |
| 295 |
</html> |